Η κυνηγός της μέδουσας | θαλάσσια χελώνα
Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ερπετά της υπεροικογένειας των Χελωνιοειδών. Απαντώνται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου εκτός του Αρκτικού ωκεανού. Περνούν το μεγαλύτερο μέρος από την ζωή τους στη θάλασσα ενώ οι θηλυκές χελώνες βγαίνουν και στις παραλίες για να γεννήσουν τα αυγά τους στην άμμο.
Μπορούν να κολυμπήσουν γρήγορα και πολλά είδη είναι ικανά να αναπτύξουν ταχύτητα έως και 35 χλμ/ώρα. Έχουν μακρύ κύκλο ζωής, μπορούν δηλαδή να ζήσουν ακόμα και πάνω από 100 χρόνια.
Οι θαλάσσιες χελώνες διαθέτουν αναπνευστικό σύστημα με πνεύμονες, επομένως ανεβαίνουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να πάρουν αέρα. Μπορούν όμως να μένουν πολλές ώρες ή και ημέρες κάτω από το νερό. Επίσης, δεν έχουν την ταχύτητα και την ευκινησία να συλλάβουν γρήγορα κινούμενη λεία, διαθέτουν όμως ανεπτυγμένη την αίσθηση της όσφρησης που μπορεί να τις βοηθήσει στον εντοπισμό της τροφής.
Οι περισσότερες τρέφονται με αργοκίνητα ή ακίνητα ζώα όπως οστρακοειδή, μέδουσες, μαλάκια, αχινούς, καβούρια, σφουγγάρια και θαλάσσια φυτά ή φύκη.
Τα δάκρυα της ωοτοκίας...
Οι θαλάσσιες χελώνες ζευγαρώνουν στη θάλασσα κάθε δύο χρόνια και γυρνάνε ακριβώς στην ίδια παραλία όπου εκκολάφθηκαν για να εναποθέσουν τα αυγά τους.
Αφού αφήσει το νερό, η θηλυκή θαλάσσια χελώνα, ανεβαίνει στην παραλία για να βρει ένα σημείο κατάλληλο για να κάνει τη φωλιά της. Μόλις το θηλυκό έχει βρει μια θέση για να γεννήσει, φτιάχνει ένα λάκκο για το σώμα της διώχνοντας την επιφανειακή στεγνή άμμο με τα πτερύγιά της. Κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας τα μάτια της εκκρίνουν δάκρυα τα οποία αποβάλλουν τα περίσσεια άλατα και διατηρούν τα μάτια υγρά και καθαρά από την άμμο.
Αμέσως αφού τελειώσει την ωοτοκία, αρχίζει να σκεπάζει την φωλιά και συμπιέζει σταθερά τη χαλαρή άμμο πάνω από τα αυγά με τα πίσω πτερύγιά της. Στη συνέχεια, σκεπάζει τη θέση της φωλιάς πετώντας αρκετή άμμο με σαρωτικές κινήσεις των πρόσθιων πτερυγίων και επιστρέφει στη θάλασσα. Η περίοδο ωοτοκίας κάθε χρόνο ξεκινά το Μάιο και τελειώνει τον Οκτώβριο.
Πως εκκολάπτονται τα θηλυκά και πως τα αρσενικά;
Το κέλυφος των αυγών είναι μαλακό και με υφή σαν περγαμηνή. Τα αυγά εκκολάπτονται σε 7-10 εβδομάδες και το φύλο των νεογνών καθορίζεται από τη θερμοκρασία της άμμου. Όταν η άμμος έχει υψηλή θερμοκρασία τότε εκκολάπτονται θηλυκά, ενώ όταν έχει χαμηλή θερμοκρασία αρσενικά χελωνάκια.
Σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι η χελώνα γεννάει μεγάλο αριθμό αυγών με αποτέλεσμα οι φωλιές συνήθως να εκκολάπτονται σε δόσεις. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα από μια φωλιά 110 αυγών μπορεί να βγουν 35-50 χελωνάκια την πρώτη φορά και μετά για 2-10 ακόμη μέρες να βγουν 2-3 μικρότερες ομάδες των 5-20. Μερικά από τα αυγά μπορεί να είναι αγονιμοποίητα ή να περιέχουν νεκρά έμβρυα.
Καθώς τα χελωνάκια βγαίνουν από τα αυγά, αγωνίζονται για να ανέβουν στην επιφάνεια της άμμου και επειδή το οξυγόνο είναι λίγο, μπορεί να διαρκέσει 2-4 ημέρες. Όταν φτάσουν κοντά στην επιφάνεια περιμένουν μέχρι να δροσίσει η άμμος και τότε εξέρχονται μαζικά και πάνε προς τη θάλασσα, συνήθως αργά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί. Τα χελωνάκια προσελκύονται προς το πιο φωτεινό σημείο του ορίζοντα που συνήθως είναι το φεγγάρι και η θάλασσα. Το σημαντικότερο στάδιο της ζωής τους είναι η πορεία τους προς την θάλασσα. Κατά αυτό το στάδιο δυναμώνουν τα πτερύγιά τους ώστε στη συνέχεια να καταφέρουν να κολυμπήσουν.
Ποιες χελώνες μπορούμε να συναντήσουμε στη Μεσόγειο;
Τα είδη θαλάσσιων χελωνών που απαντώνται στη Μεσόγειο είναι η Καρέττα Καρέττα (Caretta Caretta), η Πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) οι οποίες φωλεοποιούν στη Μεσόγειο και η Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea) η οποία είναι συχνός επισκέπτης προς αναζήτηση τροφής.
Καρέττα Καρέττα
Είναι γνωστή για τα ισχυρά σαγόνια της που της επιτρέπουν να κομματιάζει την τροφή της. Τρέφεται κυρίως με οστρακοειδή, μέδουσες, μαλάκια, σφουγγάρια, σάλπες κ.λπ. Μια ενήλικη ζυγίζει περίπου 135 κιλά με τελικό μήκος καβουκιού 90 εκ., αν και έχουν καταγραφεί άτομα με μήκος έως και 280 εκ. Η Καρέττα Καρέττα φτάνει στην ηλικία αναπαραγωγής στα 16 με 28 έτη και φωλεοποιεί 2-3 φορές την περίοδο ωοτοκίας, ενώ γεννάει κατά μέσο όρο 110 αυγά ανά φωλιά. Φωλεοποιεί κυρίως στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Κύπρο και στη Λιβύη. Ζει από 30 - 62 χρόνια.
Πράσινη χελώνα
Η Πράσινη χελώνα είναι μια από τις μεγαλύτερες σε μέγεθος θαλάσσιες χελώνες και το μοναδικό είδος που τρέφεται με φυτά στην ενήλικη ζωή του. Έχει πάρει το όνομά της από το χρώμα που έχει το λίπος στο κάτω μέρος του καβουκιού της. Το μήκος του καβουκιού της κυμαίνεται μεταξύ 83-114 εκ. και το βάρος της μεταξύ 110-190 κιλών.
Η Πράσινη χελώνα διακρίνεται εύκολα από τα υπόλοιπα είδη χελωνών, καθώς διαθέτει μόνο ένα ζεύγος από προμετωπικές κλίμακες στο κεφάλι της, αντί για δύο ζεύγη. Ζει σε τροπικά και υποτροπικά νερά, ενώ στη Μεσόγειο συναντάται κυρίως στη Θάλασσα της Λεβαντίνης (Τουρκία, Συρία, Κύπρος, Λίβανος, Ισραήλ, Αίγυπτος). Ζει πάνω από 80 χρόνια.
Στις 22 Ιουλίου 2019 επιβεβαιώθηκε από τον ΑΡΧΕΛΩΝ φωλεοποίηση Πράσινης χελώνας στην περιοχή της Μεσσαράς στην Κρήτη, αποτελώντας την πρώτη επίσημη προστατευμένη φωλιά Πράσινης χελώνας στην Ελλάδα.
Δερματοχελώνα
Η Δερματοχελώνα είναι το μεγαλύτερο είδος θαλάσσιας χελώνας και ένα από τα μεγαλύτερα ερπετά του πλανήτη. Πήρε το όνομά της από το καβούκι της, το οποίο αποτελείται από δέρμα και λιπαρή σάρκα. Το μήκος της Δερματοχελώνας κυμαίνεται μεταξύ 130-183 εκ. και το βάρος της μεταξύ 300-500 κιλών. Ζει πάνω από 30 χρόνια. Δεν υπάρχουν καταγραφές φωλεοποίησης Δερματοχελώνας στη Μεσόγειο θάλασσα, αλλά έχει εμφανιστεί προς αναζήτηση τροφής.
Απειλούνται από εξαφάνιση;
Σύμφωνα με τον «Κόκκινο Κατάλογο της IUCN» ο υποπληθυσμός της Καρέττα Καρέττα στη Μεσόγειο έχει κατηγοριοποιηθεί ως «Απειλούμενο Είδος Μειωμένης Ανησυχίας», αλλά είναι σημαντικά εξαρτώμενο από τα προγράμματα διατήρησης του πληθυσμού της. Σε παγκόσμιο επίπεδο ταξινομείται ως «Ευάλωτο Είδος». Η Πράσινη χελώνα ταξινομείται σε παγκόσμιο και μεσογειακό επίπεδο ως «Κινδυνεύον» είδος και η Δερματοχελώνα ως «Ευάλωτο» είδος.
Η θαλάσσια χελώνα απειλείται
Στη θάλασσα οι χελώνες απειλούνται από θηρευτές όπως καρχαρίες, φάλαινες, μεγάλα ψάρια και στην στεριά μόλις γεννηθούν απειλούνται από γλάρους, αρπακτικά πτηνά, σκυλιά, αλεπούδες κλπ. Αλλά μια σημαντικότερη απειλή η οποία δεν την βλέπει άμεσα η χελώνα είναι ο άνθρωπος.
Πως επηρεάζει αρνητικά ο άνθρωπος τις χελώνες;
Πετάει σκουπίδια στην θάλασσα και στην στεριά
Οι χελώνες συχνά συγχέουν τις πλαστικές σακούλες με τις μέδουσες, οι οποίες είναι η αγαπημένη λιχουδιά των θαλάσσιων χελωνών, καθώς έχουν την ίδια όψη. Καταναλώνοντας πλαστικά απορρίμματα, το πεπτικό τους σύστημα φράζει, δημιουργώντας το ψευδές αίσθημα του κορεσμού, οδηγώντας τις θαλάσσιες χελώνες σταδιακά στο θάνατο.
Πετάει τα δίχτυα αλιείας στην θάλασσα
Οι χελώνες πιάνονται στα δίχτυα και εγκλωβίζονται με αποτέλεσμα να πεθαίνουν. Τα δίχτυα αυτά που εγκαταλείπονται, απορρίπτονται ή χάνονται στη θάλασσα, γνωστά ως «δίχτυα - φαντάσματα», αποτελούν θανάσιμη απειλή για τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Κάνει θαλάσσια σπορ
Οι χελώνες ανεβαίνουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να πάρουν οξυγόνο και μπορεί να τραυματιστούν από διάφορα σκάφη.
Τοποθετεί ομπρέλες και ξαπλώστρες στην παραλία ωοτοκίας
Η φωλιά με τα αυγά χελώνας που έχει φτιαχτεί μέσα στην άμμο, δεν μπορεί να προστατευθεί από την ομπρέλα που τοποθετεί ο άνθρωπος μέσα στην άμμο. Επίσης όταν εκκολαφτούν τα αυγά δυσκολεύονται να πάνε τα χελωνάκια στην θάλασσα λόγο του εμποδίου της ξαπλώστρας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυξημένες θνησιμότητες.
Αφήνει τα φώτα αναμμένα και κάνει θόρυβο στην παραλία το βράδυ
Η θηλυκιά χελώνα όταν πηγαίνει να γεννήσει μπορεί να ενοχληθεί από τα φώτα ή το θόρυβο στην παραλία και αναγκάζεται να γυρίσει στο νερό χωρίς να γεννήσει. Επίσης τα χελωνάκια μόλις ξεκινήσουν την πορεία τους προς την θάλασσα επηρεάζονται από τα φώτα στην παραλία και πηγαίνουν προς τις ταβέρνες και τα beach bar με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ζωή τους.
Οδηγεί το όχημά του πάνω στην άμμο
Το όχημα μπορεί να χαλάσει την φωλιά της χελώνας, να σπάσει τα αυγά και να δυσκολέψει τα χελωνάκια να πάνε στην θάλασσα με τα λοφάκια που έχει κάνει στην άμμο.
Πως επηρεάζεται ο πληθυσμός των μεδουσών στις θάλασσές μας
Λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας από την κλιματική αλλαγή, ο πληθυσμός των μεδουσών έχει αυξηθεί φέτος ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα να επηρεάζει όλο και πιο πολύ τις δραστηριότητές μας στην θάλασσα. Οι χελώνες τρώνε τις μέδουσες, οπότε όσες περισσότερες χελώνες έχουμε τόσο πιο ελεγχόμενος θα είναι ο πληθυσμός των μεδουσών στις θάλασσές μας. Είναι φανερό ότι υπάρχει μια αλυσίδα μεταξύ του ανθρώπου, της θαλάσσιας χελώνας και της μέδουσας. Ο άνθρωπος επηρεάζει τις χελώνες με τις παραπάνω ενέργειές του και έτσι έχουμε μειωμένο αριθμό χελωνών και αυξημένο αριθμό μεδουσών.
Ο Μεσογειακός σύνδεσμος για τη σωτηρία των θαλάσσιων χελωνών (MEDASSET) προτείνει σε όσους θέλουν να βοηθήσουν παραπάνω στην σωτηρία των χελωνών, να κατεβάσουν την εφαρμογή SEAlly© στο κινητό τους.
Η SEAlly© είναι μια εφαρμογή για τα κινητά η οποία βοηθάει στη συλλογή επαρκών δεδομένων από τους πολίτες ως προς την καταγραφή παρατηρήσεων θαλάσσιας χελώνας και καρχαρία στη Μεσόγειο θάλασσα!
Μπορείτε επίσης να κάνετε εγγραφή στο newsletter του MEDASSET στο www.medasset.org προκειμένου να λαμβάνεται ενημερώσεις.
Θα πρέπει λοιπόν να ληφθούν άμεσα μέτρα από όλους μας για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας επειδή, αν και πλέον αργά, βλέπουμε πως κάθε δραστηριότητά μας που επιβαρύνει το περιβάλλον, στην τελική επηρεάζει και εμάς!!
Στο παραπάνω βίντεο της Kanelakis Diving Experiences, φαίνεται μια Καρέττα Καρέττα στην πανέμορφη θάλασσά του Μαραθώνα μας
Κασσάνδρα Κουσούλη
Γεωπόνος Ζωικής Παραγωγής
Πηγές: medasset.org/el / archelon.gr / archipelago.gr/ el.m.wikipedia.org
Φωτογραφία εξωφύλλου: Καρέττα Καρέττα από DEKAMER | έκθεση φωτογραφίας Medasset
Ευχαριστούμε για το εξτρά φωτογραφικό υλικό την Medasset και την Kanelakis Diving Experiences