Η ύπουλη σκνίπα...
Η σκνίπα είναι ένα δίπτερο έντομο της οικογένειας των Ψυχωδιδών και ιδιαίτερα του γένους Phlebotomus. Είναι έντομο με μεγάλη υγειονομική σημασία που ανήκει στην τάξη των δίπτερων όπως τα κουνούπια και οι μύγες. Έχει μέγεθος 2-3 χιλιοστά οπότε είναι πολύ πιο μικρή από το κουνούπι.
Πρόκειται για ένα μικρό έντομο διαδεδομένο σε όλες τις θερμές περιοχές του κόσμου. Τρέφεται με χυμούς φυτών, κυρίως ότι περιέχει ζάχαρη, αλλά όταν το θηλυκό έχει αυγά χρειάζεται αίμα ώστε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες πρωτεΐνες και να μπορέσει να αναπτύξει τα αυγά της. Η σκνίπα δεν κάνει θόρυβο κατά την πτήση της και γενικά δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή από το θύμα της.
Σε τι περιβάλλον επιβιώνει η σκνίπα;
O βιολογικός κύκλος της σκνίπας χαρακτηρίζεται από πλήρη μεταμόρφωση, με τα στάδια αυγό, προνύμφη, νύμφη και ενήλικο ακμαίο. Ο κύκλος της επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες και την διαθεσιμότητα τροφής. Στην Ελλάδα οι σκνίπες δραστηριοποιούνται στους εξωτερικούς χώρους την θερινή περίοδο με 4 γενιές ετησίως. Τα ατελή στάδια των σκνιπών δηλαδή οι προνύμφες και οι νύμφες χρειάζονται λιμνάζοντα νερά για την ανάπτυξή τους. Συγκεκριμένα, τα αυγά είναι λευκά και εναποτίθενται σε σωρούς των 25-100 σε λιμνάζοντα νερά ή υγρές επιφάνειες.
Όμως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη και πολλαπλασιασμός της σκνίπας μέσα στο σπίτι όλο τον χρόνο. Έχει βρεθεί πως η σκνίπα έχει προσαρμοστεί ώστε οι προνύμφες της να επιβιώνουν επάνω σε τοίχους, γυψοσανίδες, ξύλινα πατώματα κλπ., σε ότι έχει δηλαδή αυξημένη υγρασία. Η σκνίπα εμφανίζεται κυρίως το σούρουπο και το βράδυ. Κατά την διάρκεια της ημέρας κρύβεται σε σκιερά υγρά μέρη για να προστατευθεί από την αφυδάτωση που προκαλεί η έκθεσή της στον ήλιο.
Η δραστηριότητά της είναι πιο έντονη τις ημέρες που έχει συννεφιά, η μέση θερμοκρασία είναι 25°C και η σχετική υγρασία είναι υψηλή.
Το τσίμπημα της σκνίπας
Το τσίμπημα από σκνίπα δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό αλλά στην πορεία προκαλεί έντονη όχληση και φαγούρα. Η σκνίπα κατά το τσίμπημα απομυζάει αίμα με την προβοσκίδα της και εκκρίνει μία μεγάλη ποσότητα σιέλου η οποία αποτρέπει την πήξη του αίματος και βοηθάει το έντομο στην γρήγορη αναρρόφηση. Η φαγούρα που έχει ο άνθρωπος μετά από το τσίμπημα οφείλεται στη σίελο. Πολλές φορές προτιμάει τα μαλακά μόρια του σώματος για να τσιμπήσει όπως τις περιοχές ανάμεσα στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών.
Γιατί είναι επικίνδυνη η σκνίπα;
Η σκνίπα αποτελεί τον ξενιστή του παρασίτου Leishmania sp. που είναι υπεύθυνο για την νόσο Καλαζάρ ή αλλιώς τη λεϊσμανίαση. Από τα 800 είδη της σκνίπας, τα 64 είναι αυτά που μπορούν να μεταδώσουν τη λεϊσμανίαση.
Η σκνίπα λοιπόν είναι ένας μόνιμος εχθρός για τα κατοικίδια και τον άνθρωπο και πρέπει να γίνεται καταπολέμηση του πληθυσμού της. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί αν ένας σκύλος είναι μολυσμένος με το παράσιτο Leishmania sp. τα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν αμέσως. Το Καλαζάρ προσβάλει όλο τον οργανισμό και αν δεν θεραπευτεί εγκαίρως αποβαίνει μοιραίο!!
Αν γίνεται αντιληπτό ότι το σκυλί έχει Καλαζάρ εφαρμόζεται θεραπεία η οποία περιλαμβάνει χορήγηση πόσιμης φαρμακευτικής αγωγής, διάρκειας περίπου ενός μήνα, χορήγηση χαπιών διά βίου, ενώ σε μερικές περιπτώσεις επιλέγεται η χορήγηση υποδόριων ενέσεων για μερικές εβδομάδες.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, κατά τη διάρκεια της θεραπείας, το μολυσμένο ζώο δεν μπορεί να μολύνει την σκνίπα και κατά συνέπεια άλλους σκύλους και ανθρώπους.
Σπάνια έχει παρατηρηθεί λεϊσμανίαση στις γάτες, μερικές περιπτώσεις εμφανίστηκε μόνο σε γάτες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Τι μέτρα μπορώ να πάρω για να προστατεύσω το κατοικίδιό μου;
Εμβόλιο κατά της λεϊσμανίασης κάθε χρόνο
Αμπούλα κάθε μήνα
Περιλαίμιο για τα εξωπαράσιτα και συγκεκριμένα για την σκνίπα (αλλαγή κάθε 6 μήνες) και
Σπρέι σιτρονέλλας κάθε απόγευμα πριν την δύση του ηλίου, τους καλοκαιρινούς μήνες
Σύμφωνα με την οδηγία της παγκόσμιας ένωσης των ειδικών κτηνιάτρων LEISHVET (www.leishvet.org) στη λεϊσμανίαση, η βέλτιστη πρόληψη επιτυγχάνεται με την ταυτόχρονη χρήση εμβολίου, αμπούλας και περιλαίμιου.
Τα σκυλιά τα οποία δεν έχουν εμβολιαστεί κατά του Καλαζάρ, θα πρέπει να ελέγχονται κάθε 6-12 μήνες με την χρήση διαγνωστικού τεστ με σκοπό την πρώιμη διάγνωση της λεϊσμανίασης.
Η υγεία του ανθρώπου απειλείται από την σκνίπα;
Ο άνθρωπος μπορεί να νοσήσει από τη λεϊσμανίαση (Καλαζάρ), εάν τσιμπηθεί από μολυσμένη σκνίπα. Οι πιθανότητες όμως αυξάνουν ιδιαίτερα αν είναι νεογνό ή έχει κάποιο ανοσοκατασταλτικό νόσημα (π.χ. AIDS). Σημαντικό να σημειωθεί είναι ότι η λεϊσμανίαση δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο από την επαφή με το σάλιο, το δέρμα, τα κόπρανα ή τα ούρα, το αίμα του μολυσμένου σκύλου. Απαραίτητη είναι η μεσολάβηση της μολυσμένης σκνίπας. Στην πραγματικότητα στον άνθρωπο, η νόσος είναι σπάνια στην Ευρώπη και θεραπεύσιμη.
Πώς μειώνουμε τον πληθυσμό της σκνίπας;
Η καταπολέμηση της σκνίπας ιδιαίτερα τις ζεστές εποχές του χρόνου περιλαμβάνει τον καθαρισμό, την απομάκρυνση λιμναζόντων νερών και την εφαρμογή απεντόμωσης κάθε μία με δύο μήνες. Η τοποθέτηση φυτών στον κήπο που διώχνουν τη σκνίπα μπορεί επίσης να βοηθήσει. Φυτά όπως ο βασιλικός, η αρμπαρόριζα, ο δυόσμος, το δενδρολίβανο, το σκόρδο, η λεβάντα, το φασκόμηλο, η σιτρονέλα, το μελισσόχορτο κλπ.
Ακολουθώντας αυτό το σχέδιο αντιμετώπισης μπορούμε να ελέγξουμε τους πληθυσμούς της σκνίπας σε μεγάλο ποσοστό. Επίσης, εάν υπάρχει κήπος με γκαζόν προτείνεται να διατηρείται το χορτάρι κοντοκουρεμένο και να κλαδεύονται συχνά τα δέντρα και οι θάμνοι ώστε η βλάστηση να είναι αραιή.
Πρέπει να υπάρχει καλύτερη ενημέρωση των κατοίκων της περιοχής μας από τον Δήμο και τους κτηνίατρους για το παράσιτο που μεταδίδει η σκνίπα και τα μέτρα προστασίας που μπορούν να λάβουν για τους ίδιους αλλά και τα κατοικίδια ζώα.
Κασσάνδρα Κουσούλη
Γεωπόνος
Πηγές: Wikipedia.org.gr/ trap.gr/ vetdoc.gr/ leishvet.org/ vet-point.gr