Πρόβατο | το υποτιμημένο μέλος του οικοσυστήματός μας
Το οικόσιτο πρόβατο (Ovis aries - Πρόβατον ο κριός), το πιο κοινό μέλος της οικογένειας των προβάτων (Πρόβατον - Ovis), είναι ένα μηρυκαστικό και τετράποδο ζώο.
Τα πρόβατα εκτρέφονται κυρίως για την παραγωγή γάλακτος, κρέατος και μαλλιού ενώ η παραγωγή δερμάτων θεωρείται ως υποπροϊόν του παραγόμενου από τα πρόβατα κρέατος. Η εκτροφή προβάτων έχει μεγάλη οικονομική σημασία, καθώς η απόδοση εισοδήματος που προσφέρει σε σχέση με το κόστος της εκτροφής τους εκτιμάται στο 40%. Ο παγκόσμιος πληθυσμός των προβάτων υπολογίζεται γύρω στο ένα δισεκατομμύριο.
Η ονοματολογία των προβάτων διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το φύλο τους:
Τα αρσενικά από την γέννηση τους μέχρι την ηλικία των 4-6 μηνών λέγονται αρνιά.
Τα θηλυκά της ίδιας ηλικίας λέγονται αρνάδες.
Εκείνα που θηλάζουν τις μητέρες τους ή γαλουχούνται τεχνητά με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος λέγονται γαλουχούμενα αρνιά ή αρνάδες.
Από την ηλικία των 4-6 μηνών μέχρι εκείνη των 12-18 μηνών, τα αρσενικά λέγονται ζυγούρια και τα θηλυκά ζυγούρες.
Από την χρησιμοποίηση τους για αναπαραγωγή και μέχρι το δεύτερο έτος της ηλικίας τους, τα αρσενικά λέγονται μηλιόρια και τα θηλυκά μηλιόρες.
Τα ενήλικα αρσενικά λέγονται κριάρια και τα θηλυκά προβατίνες.
Ο όρος πρόβατο χρησιμοποιείται αδιάκριτα για όλα τα ζώα που δεν είναι αρνιά.
Ήξερες ότι..;
Τα πρόβατα ζουν 10 έως 14 χρόνια, ανάλογα με τις συνθήκες διαβίωσής τους. Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των προβάτων είναι ότι έχουν περιφερειακή όραση καθώς τα μάτια τους βρίσκονται στις πλευρές του κεφαλιού τους. Άλλο ένα ιδιαίτερο γνώρισμα των προβάτων είναι, ότι για να εξασφαλίσουν κατά τη διάρκεια της ημερήσιας βοσκής τις ποσότητες που απαιτούνται για να καλύψουν τις ανάγκες τους, μηρυκάζουν.
Μηρυκασμός είναι η διαδικασία της επαναφοράς της πρόχειρα μασημένης τροφής από την μεγάλη κοιλία στο στόμα και η αναμάσησή της κανονικά και οριστικά πλέον. Τα πρόβατα μηρυκάζουν 8 περίπου φορές το 24ωρο σε ακανόνιστα χρονικά διαστήματα και 8-10 ώρες συνολικά.
Παραδοσιακά τα πρόβατα τρέφονται με νωπά και ξερά χόρτα. Ταΐζονται επίσης με καρπούς ή άλευρα σιτηρών και ψυχανθών, και με υποπροϊόντα της επεξεργασίας τροφίμων (π.χ. βαμβακόπιτες).
Το κούρεμα προβάτων είναι απαραίτητο για να αποφεύγεται η υπερθέρμανση του σώματός τους κατά τους θερμούς μήνες και επιπλέον αποτελεί πηγή εσόδων για τον προβατοτρόφο.
Ποιες είναι οι αρχές ευζωίας των προβάτων;
1. Επαρκής χώρος για ελεύθερη κίνηση των ζώων, έκταση των άκρων τους, τριγύρισμα και καλλωπισμό τους 2. Ακίνδυνες εσωτερικές επιφάνειες, ακίνδυνο και άνετο δάπεδο σταβλικών εγκαταστάσεων 3. Κατάλληλο μικροκλίμα (θερμοκρασία περιβάλλοντος, σχετική υγρασία, εξαερισμός) 4. Πρόνοια με την λήψη των απαραίτητων μέτρων, για την διασφάλιση της υγείας των ζώων 5. Ισορροπημένα και κατάλληλα για το πεπτικό σύστημα των ζώων σιτηρέσια, επαρκής ποσότητα καθαρού πόσιμου νερού 6. Ομαδοποίηση <<όμοιων>> ζώων. Οπτική επαφή μεταξύ των ατομικά εκτρεφόμενων ζώων 7. Απομάκρυνση και απομόνωση από τα υπόλοιπα, όλων των άρρωστων ζώων, καθώς και εκείνων με ιδιαίτερη επιθετικότητα 8. Πρόνοια για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών (πυρκαγιά, βλάβες ηλεκτρολογικού ή μηχανολογικού εξοπλισμού) 9. Στρωμνή, όπου είναι εφικτό, από καθαρό άχυρο ή ροκανίδια ξύλου 10. Αποφυγή ακρωτηριασμού της ουράς εκτός και αν η παρουσία της δημιουργεί περισσότερο stress, αναζήτηση εναλλακτικών συστημάτων εκτροφής 11. Άπλετος φωτισμός κατά την διάρκεια των διαφόρων χειρισμών των ζώων και επαρκής σε ολόκληρο τον υπόλοιπο χρόνο 12. Απαραίτητα μέτρα και ρυθμίσεις των μεταφορικών μέσων για την κατά το δυνατόν με το λιγότερο stress μεταφορά των ζώων.
Η Dolly το πιο διάσημο πρόβατο
Στις 5 Ιουλίου 1996 γεννήθηκε η Dolly η οποία ήταν η πρώτη επιτυχημένη απόπειρα κλωνοποίησης θηλαστικού από ενήλικο κύτταρο. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες, πήραν κύτταρα από τον μαστό μιας προβατίνας και αφού τα καλλιέργησαν, τα τοποθέτησαν σε ένα ωάριο μιας δεύτερης προβατίνας το οποίο δεν ήταν γονιμοποιημένο. Από αυτό τον συνδυασμό δημιουργήθηκε ένα έμβρυο. Η Dolly, μετεμφυτεύθηκε σε μια τρίτη προβατίνα η οποία και τη γέννησε και η κλωνοποιημένη πια Dolly, ήταν γενετικά πανομοιότυπη με την πρώτη προβατίνα από της οποίας τον μαστό προήλθε. Το 1999, οι επιστήμονες, παρατήρησαν πως τα κύτταρα της Dolly άρχισαν να γερνάνε γρηγορότερα από ό,τι σε άλλα πρόβατα, ακόμα και μεγαλύτερης ηλικίας. Νωρίτερα από τα πέντε χρόνια της, μάλιστα, έπασχε από πρώιμη αρθρίτιδα. Τελικώς, υποβλήθηκε σε ευθανασία το 2003, καθώς έπασχε από πνευμονική νόσο που εξελισσόταν.
Μαραθώνας
Ο Μαραθώνας αποτελεί μια αγροτική περιοχή, με πολλά βοσκοτόπια διαθέσιμα. Στο δήμο μας παραμένουν αρκετοί επαγγελματίες βοσκοί, από τους τελευταίους της Αττικής. Με αφορμή το αφιερωματικό άρθρο για το πρόβατο, συναντηθήκαμε με τον Μιχάλη Μυλωνά, επαγγελματία βοσκό που δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στο επάγγελμα με έδρα το Καλέντζι Μαραθώνα.
Πως είναι η μέρα σου ως βοσκός στο Μαραθώνα;
Όταν έχει καλό καιρό θα βγάλω τα πρόβατα έξω για να βοσκήσουν αλλιώς θα τα αφήσω στο στάβλο. Γενικά τα πρόβατα μας, δεν είναι κλειδωμένα κάθε μέρα, όλη μέρα στο στάβλο - θα βγουν έξω να βοσκήσουν, ζουν μια πιο φυσιολογική ζωή σε αντίθεση με κάποιους σύγχρονους στάβλους.
Παλιά όταν ήμασταν πολλοί, στο βουνό στα σημεία που βόσκαγαν τα ζώα, έφτιαχναν φυσικές ζώνες πυροπροστασίας, το βουνό έτσι προστατευόταν και έμενε ζωντανό.
Πως διαθέτεις το προϊόν σου; Τι κάνεις με τα εντόσθια των ζώων;
Οι βοσκοί κατά πλειοψηφία δεν σφάζουν για να πουλήσουνε κρέας καθώς αποτελεί μια αρκετά περίπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία. Πουλάνε όμως τα ζώα τους σε κρεοπωλεία με σφαγεία όπου εκεί γίνεται η όλη διαδικασία. Όταν οι βοσκοί σφάζουν τα πρόβατα για την δική τους χρήση, οι περισσότεροι βράζουν τα εντόσθια και τα δίνουν στα τσοπανόσκυλά τους.
Τι να προσέχουμε ως οδηγοί και ως πεζοί όταν έρθουμε αντιμέτωποι με κοπάδι προβάτων;
Ως οδηγοί θα πρέπει να ακινητοποιούμε το αμάξι και με υπομονή να περιμένουμε μέχρι να φύγουν τα πρόβατα. Ως πεζοί θα πρέπει να απομακρυνθούμε από τα πρόβατα γιατί αν πάμε πολύ κοντά, τα τσοπανόσκυλα μπορεί να το νιώσουν σαν απειλή και να μας επιτεθούν στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν τα ζώα.
Θα παρακαλούσα με την ευκαιρία, ότι δεν χρειάζεται μερικοί να μας επιτίθεστε με λεκτικές εκφράσεις και χειρονομίες, καθώς κάνουμε τη δουλειά μας, όπως και οι προγονοί μας. Δεν κάνουμε κάτι παράνομο, απεναντίας αποτελούμε μέρος του οικοσυστήματος.
Πόσοι επαγγελματίες βοσκοί υπάρχουν στο δήμο Μαραθώνα;
Γενικά, εμείς οι πιο νέοι είμαστε Νέα Μάκρη, Μαραθώνα, Γραμματικό γύρω στα 10 άτομα, αλλά γενικά όλο και λιγοστεύουμε στο επάγγελμα - είναι σκληρή δουλειά. Ο πατέρας μου ήταν βοσκός αλλά ακολούθησα μόνο εγώ, ο αδερφός μου πούλησε το μερίδιό του. Γενικά δεν έχουμε καμία στήριξη ούτε επικοινωνία από το δήμο Μαραθώνα ή το κράτος.
Αίτημα των βοσκών είναι η μέριμνα από το δήμο Μαραθώνα και από το κράτος για να διατηρήσουμε την κτηνοτροφία στις περιοχές της Αττικής .
Κασσάνδρα Κουσούλη
Γεωπόνος ζωικής παραγωγής και υδατοκαλλιεργειών
Πηγές: wikipedia.org | Βιβλίο: Προβατοτροφία, Δημήτριος Γ. Ζυγογιάννης, Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2014. | Ευχαριστούμε πολύ τον βοσκό Μιχάλη Μυλωνά για τις πληροφορίες!