Το «όπλο» της Γνώσης

Γνώση. Απίστευτη γνώση, εξειδίκευση. Ζούμε σ’έναν πολιτισμό συσσώρευσης γνώσης και πληροφορίας. Όμως, ολοένα και συχνότερα παρατηρείται μια ιδιάζουσα συνθήκη όσον αφορά στο αγαθό της Γνώσης και στην χρήση που της επιφυλάσσουμε ως ανθρωπότητα.

Η γνώση ως αυτοσκοπός, μια γνώση που γίνεται επιθετική, ανταγωνιστική, επίδειξη άκρατου ναρκισσισμού από τα υποκείμενα ενός σύγχρονου πολιτισμού, που δεν έλαβαν ούτε αγάπη ούτε και αίσθημα αυταξίας και τα αναζητούν, ωσάν αλαζόνες επαίτες (όσο οξύμωρο κι αν μοιάζει κάτι τέτοιο) από τους ανθρώπους που συναναστρέφονται. Οπότε η γνώση χρησιμοποιείται ως «όπλο» επικυριαρχίας, με την επίφαση του πολιτισμού, μια γνώση όμως που υποκρύπτει τα πιο αρχέγονα ένστικτα. Και τούτο παρατηρείται σχεδόν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας: στην πολιτική, στον επαγγελματικό και φιλικό μας χώρο, μέσα στις ίδιες μας τις οικογένειες… Ακόμη και στους ακαδημαϊκούς χώρους, εκεί όπου θα οφείλαμε να έχουμε επίγνωση ότι η γνώση ενός εκάστου είναι πάντοτε «λίγη» ως προς το σύνολο του γνωστικού πεδίου και ν’αντιλαμβανόμαστε ότι το πνεύμα ομαδικότητας και η ταπεινή προσέγγιση είναι τα μόνα μέσα για την μέγιστη δυνατή πρόσβαση σ’αυτήν.

Η Σκηνή της Δίκης, «Ο Έμπορος της Βενετίας», 4η Πράξη, Σκηνή 1. Ελαιογραφία σε καμβά. Έργο του Robert Smirke© RSC

Μια τέτοια γνώση, δίχως καλή θέληση, δίχως αγάπη για τον Άνθρωπο, μέλλει να είναι πάντοτε ένας πνευματικός Προκρούστης, που τανύζει ή πετσοκόβει τους συνανθρώπους μας στα δικά μας μέτρα. Μα ο Προκρούστης της αρχαιότητας ήταν ληστής! Οφείλουμε ως όντα να ασκήσουμε την παρατήρηση -εαυτού και αλλήλων- προκειμένου να επιτευχθεί μία αβλαβής συνείδηση, που δεν διακινείται επιθετικά προς κάθε έτερο, αλλά αντιθέτως με πνεύμα ομαδικότητας και αλληλο-ενδυνάμωσης. Έτσι ώστε η έμφυτη ανθρώπινη επιθυμία για αυτοβελτίωση να συνεισφέρει στο σύνολο, να προσφέρει σ’αυτό και ν’αντλεί από αυτό, κι όχι να κινείται «ληστρικά». Για να μην γίνουμε σύχρονοι Σάυλοκ, μικροί έμποροι, γεμάτοι μνησικακία για κάθε ανώτερο και περιφρόνηση για κάθε κατώτερο, που ζητούν μια «ουγκιά σάρκας» από τον συνάνθρωπο. Να αντιληφθούμε ότι είμαστε μέρος ενός όλου, με την αδιαπραγμάτευτη αξία μας εντός του συνόλου, την οποία επαυξάνουμε όταν μοιραζόμαστε. Η γνώση δεν είναι «όπλο» κατίσχυσης. Είναι αγαθό που οφείλει να διανέμεται, με μεγαλοθυμία, αλλιώς «σαπίζει» και διαφθείρει. Ας το αναλογισθούμε.

Ευαγγελία Πολίτη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας