Η εντυπωσιακή ανθοκομική παραγωγή στον Μαραθώνα | αφιέρωμα: Marathon Plants & Gryllis Water Lilies
Είναι εντυπωσιακό ότι το 40% της ανθοκομικής παραγωγής της χώρας μας γίνεται στον Μαραθώνα. Είναι φυσικό ότι, μαζί με όλα τα άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής μας που διαμορφώνουν το brand Marathon, η ανθοκομία πρέπει να λάβει την θέση που τις αξίζει και να αναδειχθεί η συμβολή της στην οικονομία αλλά και στο οικολογικό μας αποτύπωμα.
Με τον όρο «ανθοκομία» αναφερόμαστε στην εφαρμοσμένη επιστήμη της γεωπονίας με πολλούς επιμέρους κλάδους (δρεπτά άνθη, γλαστρικά φυτά, κηποτεχνία, πολλαπλασιαστικό υλικό ανθοκομίας, εφαρμογές ανθοκομίας στην αρχιτεκτονική τοπίου), ενώ και ο αριθμός και η ποικιλία των φυτικών ειδών με καλλωπιστικό ενδιαφέρον είναι ανεξάντλητος. Σίγουρα η επιτυχημένη ανάπτυξη της απαιτεί εξειδικευμένη δραστηριότητα με ιδιαίτερες απαιτήσεις γνώσεων και ικανοτήτων καθώς και σημαντική επένδυση σε κεφάλαια και ανθρώπινο δυναμικό. Πλέον, η ερευνά και ανάπτυξη αποτελούν το απαραίτητο συστατικό της καινοτομίας που απαιτείται για την εμπορική επιτυχία του κλάδου.
Η ανθοκομία από την αρχαιότητα
Σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί φέρονται να είχαν αναγνωρίσει την αξία της ανθοκομίας όπως αυτή καταμαρτυρείται από τα διάφορα τεχνουργήματα και ζωγραφικές απεικονίσεις που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως π.χ. ανθέμια και κιονόκρανα κορινθιακά, ή τα λωτόμορφα αιγυπτιακά, ενώ πολλοί υπήρξαν ερευνητές των φυτών, πρώιμοι βοτανολόγοι.
Τα πρώτα καλλωπιστικά φυτά που χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους λαούς ήταν τα πιο ενδιαφέροντα αυτοφυή του χώρου τους. Στη συνέχεια με την ανάπτυξη του εμπορίου, εξερευνητές και βοτανολόγοι ανέλαβαν αρχικά το εμπόριο των καλλωπιστικών φυτών. Με το πέρασμα των αιώνων άρχισαν και τα φυτά να αξιολογούνται και να αναπτύσσεται η καλλιέργεια καθώς και η μετάλλαξη αυτών με διασταυρώσεις για μεγαλύτερη εμπορική απόδοση.
Όλοι έχουμε την εμπειρία της ομορφιάς που απολαμβάνουμε και των συναισθημάτων που δημιουργούνται από ένα απλό δώρο λουλουδιών η από μία φύτευσή ενός «συνηθισμένου» η και «σπάνιου» φυτού στο μπαλκόνι ή στον κήπο. Μας αρέσει να υπάρχει στο χώρο μας. Να ανθοφορεί να ακολουθεί τις εποχές. Μερικοί από εμάς παρατηρούμε το κύκλο ζωής τους και αναζητούμε τις οδηγίες για τα διατηρήσουμε ζωντανά και όπως πρέπει. Συμφωνούμε ότι τα άνθη είναι χρώμα, μυρωδιές, ενθύμια εμπειριών. Είναι πολιτισμός και σίγουρα αντανακλά τις αξίες του καθενός από εμάς.
Πόσοι όμως ξέρουμε το βάθος γνώσεων, τις συνεχείς επενδύσεις σε κεφάλαια και ανθρώπους, την διαδικασία παραγωγής, τις ευμετάβλητες συνθήκες του περιβάλλοντος στις οποίες λειτουργούν οι παραγωγοί, τις συνεχείς επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη που απαιτούνται αλλά και την εφοδιαστική αλυσίδα των προϊόντων στις ελληνικές και διεθνείς αγορές ώστε να φθάσουν στην πόρτα μας;
Πως συγκρινόμαστε με τις αγορές εξωτερικού
Είναι χρήσιμο να συγκριθούμε με χώρες του εξωτερικού για να εκτιμήσουμε τα μεγέθη της αγοράς, το δυναμικό για την ανάπτυξη του κλάδου, αλλά και να προβληματιστούμε για όλα εκείνα που μπαίνουν εμπόδια στην ανάπτυξη μιας τόσο σημαντικής δραστηριότητας που κοσμεί τον Μαραθώνα.
H Ολλανδία, γνωστή ως η χώρα των όμορφων λουλουδιών του κόσμου, είναι η μεγαλύτερη ανθο-παραγωγός παγκοσμίως. Καλύπτει περίπου το 68% της ετήσιας παγκόσμιας παραγωγής λουλουδιών! Η ανθοκομία της είναι ένας από τους πιο προσοδοφόρους κλάδους της χώρας με την πόλη Aalsmeer να είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα του εμπορίου λουλουδιών. Η ανθοκομική της βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ αντιπροσωπεύει το 10% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της. Η αξία των εξαγωγών της το 2020 σε δρεπτά λουλούδια άγγιξε τα 4.2 δις $. και η ανάπτυξη του κλάδου εκτιμάται ότι θα αγγίξει τον ρυθμό CAGR 4,7% μέχρι το 2026.
Η ελληνική ανθοκομία βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η πρωταθλήτρια Ολλανδία, αλλά και η Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία κ.ά. Η σύγκριση με τα δικά μας μεγέθη είναι λίγο αποκαρδιωτική, όταν μάλιστα μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις εξαιρετικά ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες του τόπου μας (μεγάλη ηλιοφάνεια) που σίγουρα συμβάλλει στην οικονομικότερη λειτουργία σε σχέση με εκείνη των προηγμένων στον τομέα αυτό χωρών της Ευρώπης
Η σύγκριση αυτή σηματοδοτεί όμως ταυτόχρονα και την καλύτερη κατανόηση για τις προοπτικές ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, τα μεγέθη μίας αγοράς με σημαντική ανάπτυξη (>3-4%) για τα επόμενα χρόνια, την αυξανόμενη ζήτηση για προϊόντα ανθοκομίας από τους καταναλωτές. Μας κάνει να σκεφτούμε όλους τους παράγοντες επιτυχίας των πρωταθλητών που μπορούν να δράσουν σας οδηγοί για την δική μας επιτυχία, αρκεί μία ρεαλιστική αξιολόγηση των δικών μας συγκριτικών πλεονεκτημάτων (με κυρίαρχο το κλίμα και το περιβάλλον), αλλά και αδυναμιών (έλλειψη υποδομών, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, πρόσβαση στις διεθνείς αγορές). Οφείλουμε να εκτιμήσουμε τις ατομικές προσπάθειες των παραγωγών μας στον Μαραθώνα αλλά και τις μεγάλές τους επιτυχίες στα νέα προϊόντα και σε μερικές ακόμη περιπτώσεις την επιτυχημένη εξαγωγική δραστηριότητα τους.
Αλλά και να αξιολογήσουμε τις ενέργειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησή (Δήμου και Περιφέρειας) και να εντοπίσουμε το θετικό αποτύπωμα ενεργειών τους αλλά ταυτόχρονα και τα σημεία εκείνα που με βεβαιότητα μπορούν να υποστηρίξουν την Μαραθώνια Ανθοκομία. Αυτό που θέλουμε είναι να αναδείξουμε αυτή την δραστηριότητα και να πιστέψουμε στις διεθνείς προοπτικές της και μέσω αυτής της προσπάθειας να αναδειχθεί και ο Μαραθώνας ως ο ανθόκηπος της Ελλάδας αλλά (γατί όχι) και της Ευρώπης.
Έτσι θα προσελκύσομε και νέο δυναμικό στην περιοχή μας (π.χ. συγκρίνοντας την περιοχή της Albenga στη Β.Δ. Ιταλία υπάρχουν 1.500 παραγωγοί που καλλιεργούν αρωματικά φυτά, ενώ στο Μαραθώνα 20). Σήμερα συναντούμε τις τρίτες η και τέταρτες γενιές παραγωγών στον Μαραθώνα στην διοίκησή των μονάδων που μας αποδεικνύουν ότι η παραγωγή αυτή απέκτησε συνέχεια, εξέλιξη και προσαρμοστικότητα, συνδυάζοντας γνώση και εμπειρία. Όμως συναντούμε και νέες προσπάθειες που επέλεξαν τον Μαραθώνα για τις επενδύσεις τους και την ανάπτυξη των ιδεών τους δημιουργώντας μοναδικά και επισκέψιμα αγροκτήματα με έμφαση στην καινοτομία, την ευρηματικότητα και την ποικιλία των προϊόντων.
Καινοτομία
Μια επίσκεψη στο κτήμα του αρχιτέκτονα τοπίου και γεωπόνου Γιάννη Γρύλλη στην περιοχή Βρανά του Μαραθώνα κοντά στο αρχαιολογικό μουσείο, είναι μία μοναδική εμπειρία που πρέπει να βιώσουν οι κάτοικοί της Αθήνας και όχι μόνο. Ένα πάρκο με μεγάλη ποικιλία από μεσογειακά, ξηροφυτικά και υδρόβια φυτά, κάκτους και παχύφυτα, αλλά και ανθοφόρα εξωτερικού χώρου, που μπορούν να επιβιώσουν στο κλίμα της Αττικής.
Η αγάπη του Γιάννη για τα φυτά και η βαθιά γνώση του αντικειμένου τον ώθησε το 2011 να επιλέξει να εγκατασταθεί στην περιοχή για να δημιουργήσει το μοναδικό «κόσμο» της Gryllis Water Lilies (www.grylliswaterlilies.gr) ενός εκπαιδευτικού βοτανικού πάρκου στον Μαραθώνα σε έκταση 27 στρεμμάτων. Εδώ μπορούμε να βρούμε περισσότερα από 1.500 νέα είδη φυτών αλλά και τον τρόπο να δημιουργήσουμε μοναδικά αρχιτεκτονικά τοπία και ολοκληρωμένα οικοσυστήματα. Πέρα από την ποικιλία και την αρμονική ένταξη των φυτών στο τοπίο του Μαραθώνα και στους θεματικούς κήπους του κτήματος, θα δούμε και την δύναμη του υβριδισμού που με διασταυρώσεις δημιουργεί νέες ποικιλίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στην αρχή διασταυρώνοντας τα υπάρχοντα είδη και στη συνέχεια διασταυρώνοντας νέα είδη που ήρθαν απ' όλον τον κόσμο.
Είναι βέβαιο ότι δεν γίνεται να μη βρεις κάτι ενδιαφέρον στο κτήμα. Θα αποχωρήσεις με σκέψεις για τις εικόνες που είδες, το όνομα των φυτών που συνάντησες, την αρμονική συνύπαρξη ψαριών, ζώων, φυτών μεγάλων και μικρών και την πεποίθηση ότι και το παραμικρό τμήμα του κτήματος έχει προσελκύσει την σκέψη του Γιάννη για να πετύχει ένα βέλτιστο και μοναδικό αποτέλεσμα.
Με την δεύτερη γενιά στο τιμόνι ήδη από το 2009 η Marathon Plants (www.marathonplants.com) συνένωσε το 2015 όλες τις προηγούμενες της δραστηριότητες και συνεχίζει να αναπτύσσεται, με θέληση και επιμονή. Πίσω στο 1982 από ένα ανθοπωλείο επί της οδού Πανόρμου στην Αθήνα, επεκτάθηκε σταδιακά στην Κυπαρισσία, στην Κηφισιά και τέλος στον Μαραθώνα.
Με ορόσημο το 2015 οι ομάδες στον Μαραθώνα και την Κυπαρισσία ενώνουν τις δυνάμεις τους και προχωρούν σε μεθόδους υβριδισμού και νέες ποικιλίες καλλωπιστικών φυτών. Με έμφαση στις επενδύσεις εξοπλισμού και τα πλέον σύγχρονα συστήματα θερμοκηπίου, τις διεθνείς συνεργασίες (π.χ. Αυστραλία) αλλά και την παραγωγή καινοτομίας μέσω έρευνας και ανάπτυξής με βάση τον υβριδισμό η εταιρία έχει καταφέρει να έχει πελάτες καταναλωτές (B2C) αλλά και άλλους παραγωγούς (B2B) στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Και η φιλοσοφία της εταιρίας «Είμαστε καλλιεργητές. Είμαστε γενετιστές. Είμαστε καταναλωτές» δείχνει την έμφαση στην καινοτομία αλλά και στην κατανόηση των αναγκών της αγοράς και του καταναλωτή που είναι και τα βασικά σημεία της επιτυχίας της. Η αγαπημένη στιγμή της εταιρείας για το έτος 2022 είναι η μοναδική από την Ελλάδα συμμετοχή της στην διοργάνωση των Flower Trials 2022 στην Ολλανδία τον Ιούνιο, φιλοξενούμενη από την Royal Van Zanten έναν από τους μεγαλύτερους ανθοκομικούς οργανισμούς παγκοσμίως.
«Η στόχευση μας είναι η επέκταση στις αγορές του εξωτερικού με εξαγωγές που να ξεπερνούν το 50% του ετήσιου κύκλου εργασιών μας. Η αγορά μας επηρεάζεται από τις μακροοικονομικές συνθήκες που στις μέρες μας δεν είναι ευνοϊκές εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού και πίεσης στην αγοραστική δύναμη αλλά με την διαφοροποιημένη στρατηγική μας και την υψηλή ποιότητα των προϊόντων μας είμαστε αισιόδοξοι» σύμφωνα με το Κωστή Ξανθόπουλο, στέλεχος marketing της εταιρίας.
Αλλά και άλλες ιστορίες επιτυχίας. Η πολύ επιτυχημένη Κιτάντζης Φυτά και Εφόδια (www.kitantzis.gr) που απασχολεί περισσότερα από 70 άτομα προσωπικό στο όμιλο, με ισχυρή συμμετοχή σε διάφορες χορηγίες με στόχο την αύξηση του πρασίνου στην Αθήνα, αλλά και τη στήριξη των ευπαθών κοινωνικών ομάδων και με παρουσία ήδη στο Aalsmeer, της Ολλανδίας μέσω της θυγατρικής εταιρείας Hellas Plants BV. Κλείνοντας να αναφέρω φυσικά και την ιστορική Φλεριανός (www.flerianos.com.gr) που ιδρύθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1890) και που τώρα έχει την βάση παραγωγής της στον Μαραθώνα.
Υποδομές
Η προσπάθεια είναι συνεχής. Οι παραγωγοί αποδεικνύουν την όρεξη για δουλειά και ανάπτυξη. Το ερώτημα που γεννιέται είναι εάν η πολιτεία (Δήμος, Περιφέρεια) έχει εξαντλήσει τα περιθώρια να βελτιώσει τις υποδομές για να αναπτυχθεί ο κλάδος αυτός στην περιοχή μας. Και βέβαια ποιες είναι αυτές οι υποδομές και σε πιο χρονικό ορίζοντα είναι απαραίτητες;
Προσβασιμότητα. Θα συμφωνήσουμε ότι είναι απαραίτητο να δώσουμε την «ευκαιρία της πρόσβασης» στους επισκέπτες. Ακούγεται ίσως προφανές αλλά η ποιότητα των δρόμων πρόσβασης στα κτήματα είναι αν-αντίστοιχη με την ποιότητα του κτήματος και τις επενδύσεις που γίνονται. Δεν νοείται να αποθαρρύνεται ο επισκέπτης να βιώσει την εμπειρία που περιγράψαμε και την ομορφιά των φυτών εξαιτίας κακοτράχαλων δρόμων. Αυτό είναι βέβαιά ένα μεγάλο ζητούμενο για τον Δήμο μας, αλλά ειδικά στην περίπτωση που αφορά την ανάπτυξη ενός κλάδου γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό. Και βέβαιά ένα ελάχιστος σεβασμός στους παραγωγούς που απαιτούνται να κινούνται στους δρόμους αυτούς καθημερινά.
Συνδεσιμότητα και Internet. Στην ψηφιακή Ελλάδα και σε απόστασή μόλις 40 km από το κέντρο της Αθήνας οι χώροι αυτοί της παραγωγής στερούνται σύνδεσης Internet. Οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι εξετάζουν την οικονομική βιωσιμότητα των επενδύσεων τους και κυρίως την πυκνότητα πληθυσμού και ίσως για αυτό να θέτουν χαμηλά την προτεραιότητα για την κάλυψη της περιοχής. Αλλά εδώ μιλάμε για επιχειρηματική δραστηριότητα σε εξ ορισμού αραιοκατοικημένες περιοχές και η συμβολή του Δήμου θα ήταν σημαντική για την επίλυση του θέματος.
Ανθοκομία στον Δήμο μας. Θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα. Φύτευση παντού όπου είναι δυνατό για να περάσει το μήνυμα ότι ο πρώτος που απολαμβάνει τα οφέλη της Μαραθώνιας Ανθοκομίας είναι ο Δήμος. Και μέσω αυτού του παραδείγματος να προωθήσει της ιδέα στους διερχόμενους επισκέπτες (που είναι και πολλοί). Ειδικά την στιγμή που οι παραγωγοί είναι θετικοί στις δωρεές φυτών για έργα εξωτερικών χώρων του δήμου (στις περιπτώσεις αυτές δεν αρκεί μόνο η δωρεά αλλά και η διαρκής συντήρηση του δώρου από τον Δήμο).
Ανθρώπινο δυναμικό. Κίνητρα σε συνεργασία με τους παραγωγούς δεδομένης της έλλειψης εργατών αγρού για θερμοκήπια και περιβόλια αλλά και υπαλλήλων γραφείου, εργατών για θέσεις ευθύνης και μικρομεσαία στελέχη. Μια όμορφη περιοχή με χαμηλά ενοίκια να γίνει ελκυστική για εργασία.
Ασφάλεια. Απαιτείται ενίσχυση της αστυνόμευσης για την προστασία των επενδύσεων. Αλλά και προστασία από πυρκαγιές (το καλοκαίρι έχει (πλέον) πολλά πυροσβεστικά οχήματα και πόστα σε όλο τον δήμο).
…και ένα μήνυμα αντί επιλόγου
Η Μαραθώνια Ανθοκομία έχει το ιστορικό βάθος, την τεχνογνωσία, την καινοτομία, και τις προοπτικές να κατακτήσει την διεθνείς αγορές. Να γίνει διεθνώς γνωστή ως Marathonian Floriculture και σημείο αναφοράς. Και σίγουρα πρέπει να κατακτήσει τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Ο Δήμος να αξιοποιήσει στο έπακρο την θετική συμβολή και καλή διάθεση των παραγωγών και να τους υποστηρίξει. Αλλά και με εμείς, να βάλουμε την Μαραθώνια Ανθοκομία στην καθημερινότητα μας.
Γιώργος Ζενζεφίλλης
Ευχαριστούμε για τις φωτογραφίες τους εθελοντές μας Μιχάλη Βλαστάκη, Γιώργο Μητρόπουλο και Κώστα Τόλη.