Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου | Γραμματικό {εκκλησίες Μαραθώνα}
Ο Άγιος Αθανάσιος έζησε τον 4ο αιώνα και διετέλεσε Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Θεωρείται ένας από τους πλέον έγκριτους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και θεολόγους καθότι η σκέψη του επηρέασε καταλυτικά την διαμόρφωση του χριστιανικού δόγματος και την διάρθρωση και την διατύπωσή του στο καθιερωμένο Σύμβολο της Πίστεως. Ιδιαιτέρως συγκρουσιακός ως χαρακτήρας και επίμονος, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τις εργασίες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου καταφέρνοντας να επιβάλει τις θέσεις του στην θρησκευτική πολιτική του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η φυσιογνωμία του είναι τόσο σημαντική ώστε να συγκαταλέγεται μεταξύ των μόλις τεσσάρων Αγίων της Εκκλησίας που φέρουν το προσωνύμιο «Μέγας». Η μνήμη του γιορτάζεται στις 18 Ιανουαρίου.
Η περίπτωση του ναού του Αγίου Αθανασίου στο χωριό του Γραμματικού είναι ενδιαφέρουσα: Η τοπική παράδοση διατηρεί στην μνήμη πως ο ναός θεμελιώθηκε κατά τα μέσα του 17ου αιώνα. Αυτή η υπόθεση είναι πιθανή εάν τουλάχιστον λάβουμε υπόψιν την λιθοδομία που αποτελεί τυπικό δείγμα της περιόδου και απαντάται σε πληθώρα ναών της ελληνικής περιφέρειας. Ωστόσο τα δύο κλίτη – δεξιά και αριστερά – του ναού αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες και μας επιτρέπουν να κάνουμε την δημογραφική παρατήρηση, πως η επέκταση αυτή οφειλόταν στην πληθυσμιακή αύξηση της κοινότητας κατά τον 18ο αιώνα, συνεπώς και την αύξηση των λειτουργικών αναγκών των ντόπιων: Άλλωστε η κοινότητα του Γραμματικού κατά την ύστερη Τουρκοκρατία έτεινε να αποτελεί ένα άτυπο και ιδιόρρυθμο διοικητικό κέντρο.
Ενδιαφέρουσες είναι οι αγιογραφίες της κόγχης του ιερού βήματος και της προθέσεως, που ωστόσο καλύπτονται από επιστρώσεις κονιάματος και μπορούν να παρατηρηθούν μόνο στα σημεία που το κονίαμα έχει υποχωρήσει. Χωρίς αμφιβολία παραπέμπουν στην τυπικά «λαϊκή» ζωγραφική τέχνη της Τουρκοκρατίας.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο ναός του Αγίου Αθανασίου λειτουργούσε ως ενορία μέχρι και το 1966. Διοικητικά ανήκει στην Ι.Μ. Κηφισίας, Μαραθώνος και Ωρωπού.
Ευάγγελος Σταυρόπουλος
Ευχαριστούμε τους εθελοντές φωτογράφους μας Χρήστο Μαλέτσικα (drone) και την Σάντρα Μεταξάς για την παροχή των φωτογραφιών καθώς και τον εξωτερικό μας συνεργάτη Άρη Νησιώτη.