Μίκης Θεοδωράκης: Ο κορυφαίος Έλληνας συνθέτης
Η είδηση του θανάτου του σπουδαίου συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος σε ηλικία 96 ετών άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, έχει κάνει το γύρο του κόσμου.
Σε ένδειξη τιμής η Πολιτεία κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος με τις σημαίες να κυματίζουν μεσίστιες στην Ακρόπολη και σε όλα τα δημόσια κτίρια. Η σορός του θα εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη Αθηνών από την Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου μέχρι και την Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου, ενώ η εξόδιος ακολουθία θα ψαλεί την Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου στις 3 το μεσημέρι στον ίδιο ναό. Ο Μίκης Θεοδωράκης θα κηδευτεί στη γενέτειρά του τα Χανιά, στο κοιμητήριο του Γαλατά, κοντά στους γονείς και τον αδελφό του.
Για να τιμήσουμε λοιπόν τη μνήμη του μεγάλου Έλληνα συνθέτη, θα επισκεφτούμε σήμερα το παρελθόν και θα σημειώσουμε μερικά από τα σημαντικότερα σημεία της ζωής του.
Οι μουσικές σπουδές και η κατοχή
Ο Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιουλίου 1925, από πατέρα Κρητικό και μητέρα Μικρασιάτισσα. Από πολύ μικρή ηλικία φαίνεται αποκτά αριστερές πεποιθήσεις και παρουσιάζει σημαντική αντιστασιακή δράση τόσο κατά τη διάρκεια της Κατοχής, όσο και κατά τη διάρκεια της Χούντας. Μόλις 17 ετών, δίνει στην Τρίπολη την πρώτη του συναυλία παρουσιάζοντας το έργο του Κασσιανή και παίρνει μέρος στην αντίσταση κατά των Γερμανών.
Το 1942 εκδίδει τα πρώτα του ποιήματα. Το 1943 συλλαμβάνεται για πρώτη φορά από τους Ιταλούς και βασανίζεται. Στη συνέχεια διαφεύγει στην Αθήνα, όπου οργανώνεται στο ΕΑΜ και αγωνίζεται κατά των Γερμανών κατακτητών, ενώ συγχρόνως σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών με καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη.
Ο εμφύλιος πόλεμος, η ζωή στο εξωτερικό και οι συνθέσεις
Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) ο Θεοδωράκης λόγω των προοδευτικών του ιδεών καταδιώκεται από τις αστυνομικές αρχές. Για ένα διάστημα διαφεύγει τη σύλληψη αλλά τελικά συλλαμβάνεται στις μαζικές συλλήψεις τον Ιούλιο του '47 και στέλνεται εξορία στην αρχή στην Ικαρία και στη συνέχεια στο επονομαζόμενο στρατόπεδο θανάτου, τη Μακρόνησο. Απελευθερώνεται με τη γενικευμένη αμνηστία που δίνει η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη και συνεχίζει τον παράνομο αγώνα του στην Αθήνα.
Αποφοιτά από το Ωδείο το 1950. Την ίδια χρόνιά παρουσιάζεται στην Αθήνα το πρώτο του έργο, «Πανηγύρι της Ασή-Γωνιάς» (1946), από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, με μαέστρο τον δάσκαλό του Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Το 1953 παντρεύεται τη Μυρτώ Αλτίνογλου και συνεχίζει τις μουσικές του σπουδές στο Παρίσι. Συνεχίζει να συνθέτει και το 1959 του απονέμεται το βραβείο «Κόπλεϋ» για τον καλύτερο Ευρωπαίο συνθέτη της χρονιάς.
Την εποχή 1954-1960 ο Θεοδωράκης δραστηριοποιείται στο χώρο της Ευρωπαϊκής μουσικής. Συνθέτει μουσική για το μπαλέτο και τον κινηματογράφο, έργα συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου. Το 1958 διαβάζει τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και μελοποιεί τα πρώτα οκτώ ποιήματα. Το 1960 ηχογραφούνται για πρώτη φορά με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Εκείνη την εποχή, ο Θεοδωράκης περνάει στο χώρο του τραγουδιού και συνδυάζει τους λαϊκούς ρυθμούς με την ποίηση των κορυφαίων εκπροσώπων της γενιάς του '30 (Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος κ.ά.). Από τα έργα του εκείνης της περιόδου ξεχωρίζουν τα: «Αρχιπέλαγος», «Πολιτεία Α’ και Β’», «Επιφάνεια», «Μαουτχάουζεν», «Άξιον Εστί».
Το 1963 μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ο συνθέτης ιδρύει την πολιτική κίνηση της «Νεολαίας Λαμπράκη», της οποίας εκλέγεται πρόεδρος.
Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι η σύνθεση της μουσικής για την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Ζορμπάς» (1964) και για δύο θεατρικές παραστάσεις που σημάδεψαν τη δεκαετία του '60, τη «Μαγική Πόλη» και τη «Η γειτονιά των Αγγέλων». Το 1963 εκλέγεται βουλευτής του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ).
Η δικτατορία
Στις 23 Απριλίου του 1967 απευθύνει την πρώτη έκκληση για Αντίσταση κατά της Δικτατορίας. Τον Μάιο του 1967 ιδρύει μαζί με άλλους την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση κατά της Δικτατορίας, το Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) και εκλέγεται πρόεδρός του.
Τον Αύγουστο του 1967 συλλαμβάνεται και πάλι. Κατά τη διάρκεια του κύκλου αυτού διώξεων και εξοριών του, ο Θεοδωράκης συνθέτει συνεχώς και μερικές συνθέσεις του καταφέρνει να τις στείλει στο εξωτερικό.
Τελικά, το 1970 του χορηγείται αμνηστία, ύστερα από τη διεθνή κατακραυγή για τη φυλάκισή του και χάρις τις προσπάθειες πολλών ισχυρών προσωπικοτήτων. Διαφεύγει στο εξωτερικό και δίνει δεκάδες συναυλίες εναντίον των συνταγματαρχών, που τον κάνουν παντού γνωστό ως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα. Οι συναυλίες του γίνονται βήμα διαμαρτυρίας και διεκδίκησης και για τους άλλους λαούς που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα: Ισπανούς, Πορτογάλους, Ιρανούς, Κούρδους, Τούρκους, Χιλιανούς, Παλαιστίνιους.
Η περίοδος της Μεταπολίτευσης
Ο Μίκης Θεοδωράκης ασχολείται ενεργά με την πολιτική κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Εκλέγεται βουλευτής (2 φορές με το ΚΚΕ και δύο φορές με τη Νέα Δημοκρατία) και γίνεται υπουργός στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
Την περίοδο της Μεταπολίτευσης γνωρίζει ευρεία αποδοχή η μουσική του, που ακούγεται πάλι ελεύθερα. Πλήθος έργων που έγραψε κατά τη διάρκεια της επταετίας εκδίδονται τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης («Ο ήλιος και ο χρόνος», «Τα Λαϊκά», «Τα τραγούδια του Ανδρέα», «Λιανοτράγουδα», «Κάντο Χενεράλ», «Επιφάνεια Αβέρωφ» κλπ.), ενώ παράλληλα αρχίζει και την ηχογράφηση και έκδοση των συμφωνικών του έργων.
Στην εξηντάχρονη καριέρα του έγραψε πάνω από 1.000 τραγούδια, πολλά συμφωνικά έργα, καντάτες και ορατόρια, μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα και τραγωδίες, όπερες και μουσική για τον κινηματογράφο. Το 2000 προτάθηκε για βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Κατερίνα Ζυγουράκη
Πηγές: lifo.gr/ web.archive.org / sansimera.gr / archive.ert.gr
Φωτογραφίες: mikistheodorakis.gr