Πεζόδρομοι και Πεζοδρόμια | το σύστημα Woonerf
Έγινε ενημέρωση: 6 Απρ 2023
Πεζόδρομος. Μία σύνθετη λέξη, o δρόμος των πεζών. Ανατρέπει συνήθεις αντιλήψεις. Ότι ο δρόμος είναι για τα αυτοκίνητα και ότι ο πεζός οφείλει να περιορίζεται στα αυστηρά όρια του στενού πεζοδρομίου (όταν φυσικά υπάρχει τέτοιο). Μπορεί αλλιώς;
Η Νέα Μάκρη (έχει το προνόμιο να) έχει υλοποιήσει ένα πρωτοποριακό (και εμβληματικό) έργο Δημόσιου Χώρου, τον Παραλιακό Πεζόδρομο της που ξεκινά από το μικρό λιμάνι μέχρι (σχεδόν) την παραλία Τύμβου Μαραθώνα. Ένα έργο πνοής που ανέδειξε την περιοχή. Ένα δημόσιο έργο που απολαμβάνουμε όλοι, μόνιμοι κάτοικοι και επισκέπτες. Μία καλή αφορμή για να επισκεφτείς την Νέα Μάκρη. Ένα πρότυπο ενδεχομένως που ακολουθούν και άλλοι δήμοι (βλ. νέος παραλιακός πεζόδρομος νότιας Αθήνας).
Για έργα αυτής της κλίμακας και επιδραστικότητας οφείλουμε να μνημονεύουμε όσους συνέβαλαν (δημοτικές αρχές) στην σύλληψη της ιδέας, στον σχεδιασμό και την υλοποίηση. Σε όσους οραματίζονται την εξέλιξη και την επέκταση τους. Σε πείσμα των καιρών και της αδράνειας. Εμείς (πολίτες) ευελπιστούμε στην άμεση επέκταση του προς το Σχινιά αλλά και το Ζούμπερι και σε συνέχεια στο Μάτι και (επιτέλους) την ενοποίηση των παράλιων περιοχών του δήμου Μαραθώνα, που θα δημιουργήσει ένα υπεροπτικό σημείο αναψυχής για όλη την Αθήνα.
Ποια είναι όμως η πολιτική για την βιώσιμη κινητικότητα στο δήμο μας;
Τα επόμενα βήματα
Ο διάλογος για το μέλλον του Δημόσιου Χώρου στη Νέα Μάκρη και στο Δήμο του Μαραθώνα έχει ανοίξει. H οικοδομική άδεια για την ανάπλαση του εργοστασίου Porcelana είναι πλέον γεγονός (με αρκετή προσπάθεια όμως ακόμα για να δούμε την υλοποίηση). Η ανάπλαση του ΝΑΤ (έργο που ανεστάλη…μέχρι νεωτέρας!), το αναμενόμενο (ακόμα!) σχέδιο για το Μάτι, η (εξαγγελθείσα) ανάπλαση της κεντρικής πλατείας και ο χώρος του πρώην δημοτικού σχολείου στη Νέα Μάκρη, θα προσθέσουν (όταν φυσικά ολοκληρωθούν!) δημόσιους χώρους μεγάλης κλίμακας. Τέτοιες μεγάλες παρεμβάσεις θα μας απασχολήσουν και ελπίζουμε να δρομολογηθούν χωρίς καθυστερήσεις και ενστάσεις!
Πέρα από τα μεγάλα όμως, χρειάζονται και τα καθημερινά ᾽μικρότερα᾽. Οι πεζόδρομοι και τα πεζοδρόμια στις γειτονιές είναι από αυτά και ξεχωρίζουν γιατί θέτουν τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Οι πεζοί είναι ο κύριος παράγοντας της ζωντάνιας μιας πόλης. Ο σχεδιασμός κατά τρόπο ώστε να υπάρχει σεβασμός στον πεζό αλλά και το μέγιστο δυνατό ποσοστό των μετακινήσεων να γίνεται με τα πόδια είναι ένας από τους μεγάλους στόχους για τη βιωσιμότητα μιας πόλης.
Ενδείξεις πολιτισμού
Ο Δήμος μας δεν έχει τους περιορισμούς που επιβάλλει η πυκνή αστική δόμηση της Αθήνας και θεωρητικά τουλάχιστον έχει την δυνατότητα διαμόρφωσης στην μικρή και μεσαία κλίμακα της πόλης πεζοδρομίων και πεζοδρόμων.
Η διαμόρφωση δρόμων σε πεζόδρομους που επιτρέπουν την κίνηση των πεζών αλλά και οχημάτων ταυτόχρονα με την αρχή της ήπιας κυκλοφορίας (Υβριδικοί Πεζόδρομοι ή Πεζόδρομοι Woonerf) είναι μία νέα στρατηγική προσέγγιση για το Μαραθώνα και ειδικότερα για τη Νέα Μάκρη. Η πρόταση είναι υλοποιήσιμη και ρεαλιστική. Η διαμόρφωση πεζόδρομων μπορεί και να είναι και οικονομικότερη από την ίδια την κατασκευή πεζοδρομίων σε ένα δήμο που δυστυχώς δεν …έχει καθόλου από τα δεύτερα. Και βέβαια το συνολικό αποτέλεσμα της επικείμενης (!) ασφαλτόστρωσης θα έχει άμεσο και πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα. Η απαραίτητη ανάπλαση της ασφάλτου (που πλέον είναι επιτακτική ανάγκη για τον δήμο σε συνέχεια των έργων της ΕΥΔΑΠ) πρέπει να συνδυαστεί με την δημιουργία πεζόδρομων και πεζοδρομίων.
Τα πεζοδρόμια είναι ένδειξη πολιτισμού και σεβασμού στον άνθρωπο. Οριοθετούν την σχέση με το άναρχο. Στη περιοχή μας με την σχετικά αραιή δόμηση στις γειτονιές η κατασκευή πεζοδρομίων θα προσέγγιζε με ένα ιδανικό τρόπο τον διάλογο μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου.
Ίσως με ένα τέτοιο πρόγραμμα ανάπλασης, να καταφέρουμε να δώσουμε την αξία στον πεζό και να αναδείξουμε την περιοχή μας μέσα από το σεβασμό που απαιτεί αυτό το μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι του δημόσιου χώρου. Δεν νοείται να κατασκευάζεται δημόσιο έργο (πχ ασφαλτόστρωση) πλέον, χωρίς απαραίτητα τον σχεδιασμό της κίνησης για τους πεζούς.
Πεζόδρομοι Woonerf στην Νέα Μάκρη
Οι πεζόδρομοι εξελίχθηκαν. Από την αρχική σύλληψη για ‘αποκλειστική’ χρήση από πεζούς, περιλαμβάνουν πλέον σχεδιασμούς που επιτρέπουν την συνύπαρξή πεζών και μηχανοκίνητης κίνησης. Το διάσημο πλέον σύστημα πεζοδρομήσεων Woonerf δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στις γειτονιές της ολλανδικής πόλης Delft και έπειτα υιοθετήθηκε σε εθνικό επίπεδο.
Αλλά τι είναι το Woonerf και γιατί είναι ιδανικό για την Νέα Μάκρη και τον Μαραθώνα; Εδώ διαχωρισμός μεταξύ μηχανοκίνητης κίνησης και κίνησης πεζών δεν υπάρχει. Οι πεζοί έχουν προτεραιότητα σε ολόκληρη την περιοχή του δρόμου, ενώ ο σχεδιασμός περιλαμβάνει νησίδες πρασίνου τοποθετημένες ενδιάμεσα ώστε να περιορίζεται η ταχύτητα κίνησης οχημάτων (συνήθως 20 χλμ/ώρα).
Η επιφάνεια του δρόμου βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τα ‘συνήθη’ πεζοδρόμια. Η χαμηλή ροή των οχημάτων επιτυγχάνεται με τη διαμόρφωση ενός διαδρόμου κατάλληλου για την κίνηση των τροχοφόρων οχημάτων στο εσωτερικό του πεζοδρόμου.
Για να διατηρηθεί η χρηστική αξία και ο μορφολογικός χαρακτήρας του πεζοδρόμου, το κατάστρωμα κίνησης των τροχοφόρων δεν χαράσσεται σε ευθύγραμμη πορεία αλλά διαφοροποιείται έντονα, και εμπλέκεται λειτουργικά και αρμονικά μέσα στον πεζόδρομο.
Ο πεζός συνυπάρχει αρμονικά με το όχημα το οποίο κινείται σε χαμηλές ταχύτητες σε μη-ευθύγραμμες τροχιές.
Η κίνηση των οχημάτων δεν είναι ευθεία περιορίζοντας την ταχύτητα και καθιστώντας εφικτή την συνύπαρξή πεζών και μηχανοκίνητης κίνησής.
Στην Νέα Μάκρη το πολεοδομικό σχέδιο προβλέπει πλήθος πεζοδρόμων, όπως μπορεί ο καθένας να αναζητήσει στο www.e-poleodomia.gr Ενδεικτικά με την κίτρινη ένδειξη (πεζόδρομος) για την περιοχή της οδού Κεφαλληνίας στη Νέα Μάκρη καθώς και την οριοθέτηση τους γύρω από την περιοχή του περίφημου μικρού δάσους στο παραλιακό πεζόδρομο.
Με το σχεδιασμό να περιλαμβάνει ήδη την πρόβλεψη για πεζόδρομους, τι μας εμποδίζει να ξεκινήσουμε;
Ο καλοκαιρινός «πεζόδρομος» στην Νέα Μάκρη
Τα τελευταία καλοκαίρια η παραλία της Νέας Μάκρης δεν επιτρέπει τη διέλευση οχημάτων τις απογευματινές ώρες. Ωραία σκέψη και η εφαρμογή της έδειξε πόσο εκτιμήθηκε από τον κόσμο.
Όμως δεν πρόκειται για ‘πεζοδρόμηση’ αλλά μάλλον για μία πιλοτική εφαρμογή διερεύνησης ιδεών και μία προσπάθεια εξισορρόπησης διαφορετικών αναγκών (κίνησης οχημάτων, τροφοδοσίας, στάθμευσής, κίνησης πεζών κλπ). Θα μπορούσε το σύστημα Woonerf να δώσει λύση στο πρόβλημα και να δημιουργήσει ένα υβριδικό πεζόδρομο στα πρότυπα των ολλανδικών πόλεων;
Τα Πεζοδρόμια της Μαραθώνιας Διαδρομής
Μία ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η Μαραθώνια Διαδρομή. Είναι και αυτή Δημόσιος Χώρος με την πρόσθετη ιδιότητα να φιλοξενεί το πλέον διάσημο αθλητικό γεγονός του πλανήτη. Η διαμόρφωση της απευθύνεται στο παγκόσμιο κοινό, αλλά και στους δημότες που αποκτούν ένα κοινό σημείο αναφοράς.
Ποιἀ εικόνα αποκομίζει σήμερα το διεθνές κοινό του Μαραθωνίου αγωνίσματος από την ίδια την (αυθεντική) Λεωφόρο Μαραθώνος. Ποιες δυνατότητες έχουμε ώστε να προβάλλουμε μία άλλη πρόταση για τον Δημόσιο Χώρο, να αναδείξουμε την περιοχή μας, να προσφέρουμε στους επισκέπτες μία μοναδική εμπειρία, να προβάλλουμε με έναν μοναδικό τρόπο τα δικά μας χιλιόμετρα Μαραθωνίου. Ποια διεθνή προβολή θα αποκόμιζε η περιοχή μας από μία επιτυχημένη και πρωτότυπη διαμόρφωση των πεζοδρομίων της Μαραθώνιας Διαδρομής στα όρια του Δήμου μας.
Εύλογα ερωτήματα! Προτάσεις, είμαι σίγουρος ότι θα υπάρχουν πολλές.
Ευρηματικές κατασκευές για τις στάσεις λεωφορείων, διαφορετικές μεταξύ τους και σχετιζόμενες με τα σημεία της διαδρομής που θα κοσμούν και θα αναδεινκνύουν την ιστορικότητα του δρομου αυτου (να αναφέρουμε εδώ τη θλιβερή εικόνα της στάσης λεωφορείου στην είσοδο του νέου Κέντρου Εκπαίδευσης Πυροσβεστικής Σταύρος Νιάρχος που πρόσφατα εγκαινιάστηκε από τον Πρωθυπουργό με την παρουσία και της Προέδρου της Δημοκρατίας, που είναι σε τέλεια αντίφαση με το στολίδι του νέου κτιρίου!)
Και σίγουρα ευρηματικές λύσεις για τα Πεζοδρόμια κατά μήκος της διαδρομής, με φύτευση, έργα τέχνης, σήμανση, φωτισμό.
Να δούμε τον δρόμο αυτό ως ένα Ανοιχτό Στάδιο και να φανταστούμε ένα έργο τέχνης σαν τον Δρομέα του Κ. Βαρώτσου να κοσμεί την Μαραθώνια Διαδρομή.
Που βρίσκεται η ευθύνη υλοποίησης;
Σε ότι δε αφορά τους πεζόδρομους και τα πεζοδρόμια, μία συνηθισμένη επιχειρηματολογία λέει ότι προηγείται η ένταξη στο σχέδιο πόλης της κατασκευής των πεζοδρομίων αλλά η εμπειρία μας στον Δήμο το διαψεύδει αφού πεζοδρόμια λείπουν ακόμα και από ήδη ενταγμένες περιοχές ή υπάρχουν σε συγκεκριμένους/μεμονωμένους δρόμους σε κατά τα άλλα αδόμητες περιοχές. Και βέβαια κάτοικοι που έχουν πληρώσει τις ανάλογες εισφορές σε γη και χρήμα περιμένουν ακόμα τα αντίστοιχα έργα στις γειτονιές τους.
Για την ευθύνη της διαμόρφωσης πεζοδρομίων σε υπερτοπικούς δρόμους όπως η Λεωφόρος Μαραθώνος, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους έχει δώσει την λύση: Τα «διάσημα» αυτά πεζοδρόμια είναι ευθύνη του Δήμου και όχι της Περιφέρειας!
Με την απόφαση 4422/EO/2007 του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής ῾η συντήρηση των οδών που ανήκουν στην Περιφέρεια Αττικής (όπως η Λεωφ. Μαραθώνος) δεν περιλαμβάνει την συντήρηση των πεζοδρομίων τα οποία συντηρούνται κατά τις οικείες διατάξεις από τους οικείους ΟΤΑ῾ [Πηγἠ: Γνωμοδότηση Νομικοὐ Συμβουλίου του Κράτους 78/2020 από 16/6/2020]
Αντί επιλόγου
Η δημιουργία πεζοδρόμων με μοντέρνους σχεδιασμούς όπως το σύστημα Woonerf στο Δήμο Μαραθώνα είναι ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης. Στοχεύει στις γειτονιές και δημιουργεί ένα ελκυστικό περιβάλλον συνύπαρξης αυτοκίνητων και ανθρώπων. Διαφοροποιεί τον δήμο μας. Και βέβαια μία πρόταση για τα πεζοδρόμια της Μαραθώνιας Διαδρομής ορίζει τον νέο Μαραθώνιο Δημόσιο Χώρο που τοποθετεί τον άνθρωπο στο επίκεντρο, και προσδιορίζει τον διάλογο μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού.
Γιώργος Ζενζεφιλης
Comments