Οι αρχαίες ενεπίγραφες στήλες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα | Οι μοναδικές ιστορίες τους
Έγινε ενημέρωση: 20 Μαΐ
Με αφορμή την ομιλία του Δρ. Α. Μπούφαλη στο Μουσείο Μαραθωνίου Δρόμου, σχετικά με επιγραφές και χαράγματα που εντοπίζονται σε υψώματα της Αττικής, θέμα του αφιερώματος του We Love Marathon για τον Μάιο είναι μερικές ενδιαφέρουσες αρχαίες επιγραφές που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα.
Στην αρχαιότητα, ο συνηθέστερος τρόπος αποτύπωσης πληροφοριών σε γραπτή μορφή ήταν η χάραξη τους σε επιφάνειες από υλικά όπως είναι ο πηλός, ή κάποια είδη λίθου, για παράδειγμα το μάρμαρο. Αν και υπήρχε επίσης η δυνατότητα καταγραφής σε περγαμηνή, δεν ήταν τόσο διαδεδομένη. Επιπλέον, το υγρό κλίμα της Ελλάδας δεν είναι ιδανικό για τη διατήρηση αρχαίων οργανικών υλικών όπως είναι η περγαμηνή, με αποτέλεσμα τα σωζόμενα παραδείγματα κειμένων σε περγαμηνή στον Ελλαδικό χώρο να είναι ελάχιστα.
Έτσι, αρχαία γραπτά κείμενα φτάνουν μέχρι τις μέρες μας κυρίως μέσω επιγραφών τους σε λίθο. Στο αρχαιολογικό μουσείο Μαραθώνα φυλάσσονται μερικά ενδιαφέροντα τέτοια παραδείγματα επιγραφών.
Η ενεπίγραφη μαρμάρινη στήλη στο σπήλαιο του Πανός
Μία εντυπωσιακή περίπτωση είναι η ενεπίγραφη μαρμάρινη στήλη που χαράχθηκε από τρεις Αθηναίους εφήβους τον 1ο αιώνα π.Χ., και βρέθηκε μπροστά σε μια σπηλιά που χρησιμοποιούνταν ως κατοικία από κάποιες ομάδες ατόμων κατά τη Νεολιθική Εποχή. Πρόκειται για το σπήλαιο στην Οινόη, αλλιώς γνωστό ως σπήλαιο του Πανός. Τον 5ο αιώνα π.Χ., το σπήλαιο άρχισε να λατρεύεται ως ιερό του Πάνα, προς τιμήν του οποίου εναπόθεταν προσφορές όπως ειδώλια και πήλινα αγγεία.
Πιο συγκεκριμένα, στην επιγραφή αναφέρεται ότι στήθηκε από τους νέους «ἐπὶ Θεοφήμου ἄρχοντος», δηλαδή κατά την περίοδο που ο Θεόφημος ήταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα, που ανταποκρίνεται στο 61/60 π.Χ. Η λατρεία του Πάνα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αττική μετά τη μάχη του Μαραθώνα, καθώς διαδόθηκε ο μύθος ότι ο Πάνας, μαζί με άλλες θεότητες, πολέμησαν στο πλευρό των Αθηναίων στη μάχη και συνέδραμαν στη νίκη τους. Η επιγραφή αποδεικνύει ότι η λατρεία αυτή διήρκεσε πάνω από 3 αιώνες.
Στο τμήμα της επιγραφής που σώζεται το κείμενο υπενθυμίζει τον ιερό νόμο που απαγόρευε την προσφορά στον θεό χρωματιστών υφασμάτων.
Η πρώιμη επιγραφή αφιερωμένη στον Ηρακλή στο έλος της Μπρεξίζας
Ενδιαφέρουσα είναι και μία πιο πρώιμη επιγραφή, αφιερωμένη στον Ηρακλή, που χρονολογείται στα μέσα του 5ου αι. π.Χ.. Η επιγραφή βρέθηκε κοντά στο Μικρό Έλος (περιοχή Μπρεξίζα), και σχετίζεται με την οργάνωση των Ηρακλείων, μιας ετήσιας γιορτής προς τιμήν του Ηρακλή που λάμβανε χώρα στην Αθήνα. Στην επιγραφή αναγράφεται ο ιερός νόμος που αφορά τον τρόπο εκλογής των τριάντα αθλοθετών της γιορτής.
Για να χαραχθεί αυτό το επίσημο κείμενο χρησιμοποιήθηκε η πίσω πλευρά ενός λίθινου ψηφίσματος παλαιοτέρου, του 6ου αιώνα, που αναφερόταν στις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη. Σήμερα η επιγραφή εκτίθεται στο Μουσείο Μαραθώνα, στην αίθουσα του τρόπαιου.
Η επιγραφή αφιερωμένη στον Ηρώδη Αττικό
Μια ακόμη εντυπωσιακή επιγραφή που βρέθηκε στον Μαραθώνα και φιλοξενείται στο ομώνυμο αρχαιολογικό μουσείο, χρονολογείται στον 2ο μ.Χ. αι, και συγκεκριμένα στην περίοδο του Ηρώδη Αττικού. Η επιγραφή είναι έμμετρη, δηλαδή είναι γραμμένη σε ποιητική γλώσσα. Σε αυτή περιγράφεται η μεγαλόπρεπη υποδοχή του Ηρώδη κατά την επιστροφή του στην Αθήνα το 175 μ.Χ. μετά από τη μακροχρόνια αυτοεξορία του. Στο κείμενο περιγράφεται το εορταστικό κλίμα της επιστροφής του. Ο ίδιος έρχεται ως ιερέας του Διονύσου, συνοδευόμενος από θεότητες, και αντικρίζει μια πομπή αποτελούμενη από όλο τον λαό της Αθήνας, με συνοδεία ιερέων και χορωδιών που ψέλνουν ύμνους.
Βασιλική Ζυγουράκη
Αρχαιολόγος
Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα Πλαταιών 114, Βρανάς, Μαραθώνας
Τηλέφωνο: +30 22940 55155
Εισιτήρια | Ολόκληρο: €6, Μειωμένο: €3
Ισχύει για: Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα και αρχαιολογικούς χώρους Μαραθώνα (Τύμβο Αθηναίων, Πρωτοελλαδικό Νεκροταφείο στο Τσέπι). Η μειωμένη τιμή ισχύει για όλους τους επισκέπτες κατά το διάστημα από 1η Νοεμβρίου έως 31η Μαρτίου εκάστου έτους.
Καθημερινά 8:30 - 15:30, εκτός Τρίτης
Πηγές: Σταϊνχάουερ, Γ. 2009. ο Μαραθών και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Τράπεζα EFG Eurobank Ergasias A.E.