Επιλογές
Έγινε ενημέρωση: 15 Απρ 2021
Η ζωή μας είναι γεμάτη επιλογές. Καθημερινά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με συνεχείς επιλογές. Από τις πιο τετριμμένες και καθημερινές έως τις πιο σοβαρές και πολύπλοκες. Και συχνά, χαιρόμαστε να πιστοποιούμε την νοητική μας δύναμη ή την επάρκειά μας μέσα από την ελευθερία και την επιτυχία των επιλογών μας.
Όμως, αλήθεια, πόσα απ’όσα λέμε ή πράττουμε είναι προϊόν πραγματικής επιλογής, ως απότοκο της ελεύθερης βούλησής μας; Πόσο συχνά αλήθεια δεν αναμασάμε πεποιθήσεις ή αντιλήψεις που έχουμε ενσωματώσει, δίχως ποτέ να τις έχουμε ενσυνείδητα επιλέξει; Κι ακόμη περισσότερο, με πόση τυχαιότητα επιλέγουμε συνοδοιπόρους ζωής, φίλους ή συντρόφους, χωρίς να έχει υπεισέλθει το στοιχείο της διάκρισης;
Εάν έστω και για λίγο σταθούμε κριτικά, ως παρατηρητές του εαυτού μας, ίσως και να εκπλαγούμε από τον μηχανισμό που λειτουργεί και καθορίζει τις επιλογές μας.
Αλήθεια, πόσο συχνά βαφτίζουμε επιλογές μας ανθρώπους που ουσιαστικά μας επέλεξαν αυτοί και το κολακευμένο μας εγώ ανταποκρίνεται θετικά στο βλέμμα αναγνώρισης κι επιδοκιμασίας; Πόσο συχνά αναρωτηθήκαμε εάν κι εμείς αναγνωρίζουμε κι επιδοκιμάζουμε το εν λόγω άτομο; Πόσο συχνά άραγε, κινούμενοι από την ανάγκη ενός αισθήματος ασφαλείας, ανταποκρινόμαστε πιο εύκολα σε όποιον μας ερωτεύεται ή διάκειται θετικά απέναντί μας, δίχως απαραίτητα να τον έχουμε ερωτευθεί ή αποδεχθεί πρώτα εμείς;
Ομοίως λειτουργεί ο ως άνω μηχανισμός σε κάθε τομέα της ζωής μας. Πόσο συχνά προσκολλώμαστε σε παραδόσεις ή πεποιθήσεις, σε συνήθειες βίου αυτοματοποιημένες; Παραλλήλως δε, με μια νοητική υπερδιέγερση, εκλογικεύουμε και παρέχουμε άλλοθι στον εαυτό μας για τις εκάστοτε επιλογές του. Κι όσο πιο ασαφείς και ρευστοί καθίστανται οι καιροί που ζούμε, τόσο πιο έντονα ενεργοποιείται η αμυντική προσπάθεια του συστήματος να διασφαλίσει τη σταθερότητα του βίου. Μια σταθερότητα που αποτελεί όμως φενάκη, μιας και η ίδια η ζωή είναι μια συνεχής αλλαγή και ροή ενώ οι καθηλώσεις δεν υποδηλώνουν τίποτε άλλο παρά έναν ενδόμυχο θάνατο.
Αν συνειδητά το παρατηρήσουμε, ίσως και να ξαφνιαστούμε από την πραγματικότητα. Και πολύ συχνά, τούτο αποτελεί τη ρίζα των θεμάτων μας στις σχέσεις μας με τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας, συντρόφους, συζύγους ή φίλους.
Πίσω από την πληθώρα των επιλογών μας, βρίσκεται η αδήριτη ανάγκη του ανθρώπου για ασφάλεια, συναισθηματική η σωματική. Κάτω από κάθε στρώμα, ζει και κινείται άλλο ένα, πέραν της εκάστοτε αντίληψής μας... Οι αυτοματοποιημένοι μηχανισμοί αυτοσυντήρησης, αυτό το 3% ή 5% του Νεατερντάλειου εγκεφάλου που διατηρείται εντός μας, ενεργοποιείται κι επιλέγει με γνώμονα την ασφάλεια, την κατά το δυνατόν αποφυγή διατάραξης της ομοιοστατικής συνθήκης.
Θα ξαφνιαστούμε αν δούμε πόσες από τις επιλογές μας προκύπτουν απ’την ανάγκη μας να απωθήσουμε ή αντιμετωπίσουμε αρχέγονους φόβους μας και την ανάγκη μας για ασφάλεια(1).
Για τούτο και συχνά βλέπουμε να διαιωνίζονται μίζερες, δυστυχείς σχέσεις ή συνθήκες. Γιατί, αν μη τι άλλο, η κατάσταση -όσο κακή κι αν είναι- είναι γνωστή, την ξέρουμε. Το άγνωστο εμπεριέχει πάντοτε κινδύνους για τον ψυχισμό. Κι έτσι, «σχετιζόμαστε» δίχως πραγματική σχέση. Δίχως να περιέχουμε τον άλλον. Δίχως να είναι παρούσα η ύπαρξή μας δημιουργικά σε όλες τις εκφάνσεις του βίου μας.
Ο ψυχισμός δυσκολεύεται ν’αντιληφθεί τους άλλους ως περιεχόμενους εντός μας, κι όχι μόνον ως κάτι έξω από εμάς, αν και το μεγαλύτερο μέρος του «διαλόγου» μας με τους ανθρώπους γίνεται εσωτερικά, μέσα στην δική μας διανόηση, και σπανίως έχουμε πραγματικά συνδιαλεχθεί με την αληθινή ουσία που ο κάθε έτερος κομίζει. Είναι άλλωστε το θέμα που πραγματευθήκαμε σε προηγούμενο άρθρο («Ο λεπτοφυής Ναρκισσισμός μας»).
Ουσιαστικά το να «περιέχουμε» κάποιον δεν σημαίνει απλά ότι τον συμπεριλαμβάνουμε στην ευθύνη μας, αλλά ότι τον επιλέγουμε. Και για να τον επιλέξουμε, θα πρέπει πρώτα να τον δούμε όπως αληθινά είναι, κι όχι για το τι εισφέρει στον ψυχισμό μας ή πώς μας κάνει να νοιώθουμε. Οφείλουμε πρωταρχικά να επιλέξουμε συνειδητά για να προαχθεί η σχέση. Διαφορετικά, με την πάροδο του χρόνου, η στάση των άλλων απέναντί μας απλά ανταποκρίνεται σ'έναν πολύ ενδόμυχο και καλά κρυμένο δικό μας διχασμό. Έναν διχασμό που δεν έχει επί της ουσίας απαντήσει εντός μας εάν τον θέλουμε στη ζωή μας ή όχι. Και τούτο, γίνεται πάντοτε αντιληπτό από το έτερο ον, έστω και ασυνειδήτως.
Η κατανόηση είναι το πρώτο βήμα. Δεν είμαστε σε θέση ούτε να συμπάσχουμε, ούτε να συμπονέσουμε, ούτε και ν’αγαπήσουμε – ούτε φυσικά και να επιλέξουμε – εάν καταρχάς δεν κατανοήσουμε. Κι εδώ φυσικά απαιτείται μια κατεξοχήν νοητική διαδικασία, με διάκριση και διαύγεια. Κατανοώντας τους ανθρώπους ή τις καταστάσεις, κατανοούμε και συγχωρούμε τον εαυτό μας. Πράξη απελευθερωτική για εμάς, που ανοίγει δρόμους γνώσης, κατανόησης κι αποδοχής του καινούριου... Ανεξαρτησία ουσιαστική κι απεγκλωβισμένη από προσωπικά «τέρατα».
Φυσικά, για την επίτευξη του ορθού σχετίζεσθαι, καθώς και του δημιουργικού βίου, δεν απαιτείται πάντοτε ν’αποδεχόμαστε τους άλλους ή τις καταστάσεις. Οφείλουμε όμως ανυπερθέτως να έχουμε διαυγή όραση, να έχουμε αναγνωρίσει την αλήθεια τους, και να μην βλέπουμε πίσω από τις ομίχλες των δικών μας αναγκών για συναισθηματική ή άλλη ασφάλεια, και με ειλικρίνεια και παρρησία να έχουμε επιλέξει ή απορρίψει. Υπό αυτήν την συνθήκη θα μπορούμε να ομιλούμε για «επιλογή» και κυρίως, θα εκπαιδευόμαστε στην υπεύθυνη ελευθερία.
Και τελικά, ν’απαντήσουμε στο ερώτημα: Επιλέγουμε αυτό που αγαπάμε ή αυτό που φοβόμαστε λιγότερο;
Ευαγγελία Πολίτη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
18 Μαΐου 2020
(1)«Βιολογία του φόβου - Πώς από το στρες γεννιούνται συναισθήματα», του Gerald Hüther, Εκδόσεις Πολύτροπον.
Commentaires