Πρωτοχρονιά στις ελληνικές αποικίες | Μικρά Ασία
Το Δωδεκάμερο των Χριστουγέννων περιέχει τρεις από τις κορυφαίες γιορτές της Χριστιανοσύνης: τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα.
Στη περιοχή της Μικράς Ασίας η επιρροή της βυζαντινής παράδοσης ήταν έντονη στα έθιμα των γιορτών. Η λέξη Πρωτοχρονιά ήταν σχεδόν σε αχρησία πριν από το 1922 στην Ιωνία της Μικράς Ασίας και ο λαός αποκαλούσε την ημέρα απλώς «τ’ Άη-Βασιλειού».
Κατά την αρχαιότητα, ως αρχή του έτους θεωρούνταν η 1η Μαρτίου ή σύμφωνα με το εκκλησιαστικό έτος η 1η Σεπτεμβρίου. Aπό το 48 π.Χ. όμως, καθιερώθηκε να γιορτάζεται η έναρξη του νέου έτους την 1η Ιανουαρίου, καθώς συνέπιπτε με τη μεγάλη ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρναλίων.
Η Πρωτοχρονιά, εκτός του θρησκευτικού, είχε και έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Φίλοι και συγγενείς πήγαιναν για τα «χρόνια πολλά» από το ένα σπίτι στο άλλο και οι οικοδέσποινες τους τράταραν σπιτικά γλυκά και ποτά. Γίνονταν γνωριμίες και προξενιά, κλείνονταν επιχειρηματικές δουλειές κλπ.
Τα κάλαντα
Όπως και τα Χριστούγεννα, έτσι και την Πρωτοχρονιά τα κάλαντα ψάλλονταν το βράδυ της παραμονής και συνηθιζόταν να συνοδεύονται και από παραδοσιακά όργανα. Τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα στις πόρτες των σπιτιών με τουμπελέκια και σιδερένια τρίγωνα, κρατώντας σήμαντρα και φωτεινά φαναράκια κρεμασμένα σε κοντάρι, φωτισμένα καραβάκια ή χάρτινες εκκλησίες που έμοιαζαν στην Αγία Σοφιά. Οι νοικοκύρηδες των σπιτιών προσέφεραν στα παιδιά γλυκά και φρούτα ενώ πιο σπάνια χρήματα.
'Εθιμα για την καλοτυχία
Τη νύχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς οι νοικοκυρές αφήναν γλυκίσματα και νερό για να κατέβει ο Άγιος Βασίλης και να φάει. Η συνήθεια αυτή συνδεόταν με τα μειλίγματα, τις ιλαστήριες θυσίες των Αρχαίων Ελλήνων.
Με την αλλαγή του χρόνου, τα μεσάνυχτα, άνοιγαν τις βρύσες του σπιτιού για να φύγουν οι στενοχώριες του παλιού χρόνου και να τρέξουν στο σπιτικό οι χαρές του νέου. Σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το επίσης αρχαιοελληνικής προέλευσης έθιμο να αφήνουν οι κοπέλες στις βρύσες του χωριού ένα πιάτο λουκουμάδες ή διπλάκια για να καλοπιάσουν τις Καλές Κεράδες, δηλαδή τα πανάρχαια πνεύματα που προστάτευαν τη βρύση.
Μετά τη Θεία Λειτουργία ο πατέρας έκανε «ποδαρικό» μπαίνοντας στο σπίτι με το δεξί πόδι. Κρατούσε πέτρα και την άφηνε κάτω μόλις έμπαινε στην είσοδο του σπιτιού, για να είναι στέρεο το σπιτικό του, και έσπαζε ρόδι για να υπάρχει ευτυχία.
Οι άντρες συνηθιζόταν να κλείνουν τα χρέη τους, και στη συνέχεια να πηγαίνουν στα καφενεία για να παίξουν χαρτιά και ζάρια, για το καλό.
Το γιορτινό τραπέζι
Το τραπέζι της Πρωτοχρονιάς, όπως και των Χριστουγέννων, ήταν από τα πιο πλούσια, με αφθονία πιάτων και γεύσεων. Τα εδέσματα που ετοιμάζονταν είχαν το καθένα το συμβολισμό τους, όπως γλυκίσματα για να είναι γλυκιά η νέα χρονιά, καρπούς για καλή σοδειά, δύναμη και υγεία και οπωσδήποτε κρέας, πίτες κα.
Ανάμεσα στα φαγητά ξεχώριζε η Βασιλόπιτα με διάφορες τοπικές ονομασίες, πάντα ιδιαίτερα προσεγμένη και φαινόταν σαν «κεντημένη». Συνήθως επάνω είχε ένα σταυρό, και σε διάφορα μέρη τον δικέφαλο αετό, σύμβολο του Βυζαντίου.
Ο πατέρας, πριν αρχίσουν να τρώνε το εορταστικό φαγητό, σταύρωνε τη Βασιλόπιτα τρεις φορές, την έκοβε και μοίραζε τα κομμάτια ανάλογα με την ηλικία των μελών της οικογένειας.
Το έθιμο ήταν τις άγιες αυτές μέρες οι πόρτες των σπιτιών να είναι ανοικτές, πράγμα δύσκολο στις μέρες μας...
Κατερίνα Ζυγουράκη
Πηγές: tantekiki.blogspot.com / mills.gr / almyros.gr / mikrasiatwn.wordpress.com / pontos-news.gr / ellhnwnmikrasia.wordpress.com