Σεβντίκιοϊ, το λεβεντοχώρι τση Σμύρνης

Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα περίχωρα της Σμύρνης ήταν το Σεβντίκιοϊ, το λεβέντικο «χωριό» της Ιωνίας, πασίγνωστο για την παλικαριά και την εργατικότητα των Ελλήνων κατοίκων του. Η κωμόπολη αυτή ήταν χτισμένη περίπου 12 χλμ. νοτίως της Σμύρνης, σε τοποθεσία εξαίρετου φυσικού κάλλους, ανάμεσα σε εύφορους λόφους, δάση και γόνιμες κοιλάδες. Το κλίμα της περιοχής είναι εξαιρετικό, ιδανικό για τις μεσογειακές καλλιέργειες. Σ’ αυτά τα δυο στοιχεία και στη φιλοπονία των κατοίκων οφειλόταν ο πλούτος του «χωριού».

Το χωριό του Σεϊντί

Πρόκειται για ένα νεότερο οικισμό, ίσως υστεροβυζαντινό τιμάρι, που στα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης (14ος αι.) αποτέλεσε τσιφλίκι ενός ιεροκήρυκα, του Σεϊντί Μουκερέμ Εντίν, στον οποίο οφείλεται και το όνομά του χωριού - Σεϊντίκιοϊ, δηλαδή χωριό του Σεϊντί. Στα νεότερα χρόνια η ονομασία αυτή παρεφθάρη και κατέληξε στο στόμα των Ελλήνων ως Σεβντίκιοϊ και επί το ελληνικότερον στην εποχή μας ως… Σευδίκιον.

Το Σεβντίκιοϊ επισκέφθηκαν ήδη από τον 16ο αιώνα πολλοί ξένοι περιηγητές που πήγαιναν στην Ιωνία και ύμνησαν τα γραφικά τοπία, τα κυνήγια, τις εξοχές και τη ρομαντική θέα του χωριού. Η δυναμική ελληνική παρουσία μαρτυρείται σε κείμενα για πρώτη φορά το 1765. Προηγουμένως (1678) οι περιηγητές αναφέρουν ότι στην περιοχή υπήρχε ένας άθλιος τουρκικός οικισμός με ένα τζαμί και μια παμπάλαια βρύση.

Η ελληνική κωμόπολη

Το Σεβντίκιοϊ όμως, έτσι όπως το ξέρουμε από τα χρόνια των παππούδων μας, ήταν αποκλειστικά ελληνική κωμόπολη με 7.955 Έλληνες, 20 Τούρκους, 20 Αρμενίους και 5 Ολλανδούς κατοίκους το 1921. Ο Ελληνισμός της περιοχής πύκνωσε, όπως άλλωστε σε ολάκερη την Ιωνία, από τον 18ο αιώνα και πέρα, με εποίκους κυρίως από τη Σάμο, τις Κυκλάδες, τη Ρούμελη και τον Μοριά. Στο «χωριό» υπήρχαν από πολύ παλιά πολυτελείς εξοχικές επαύλεις των προξένων και των Ευρωπαίων της Σμύρνης, αλλά και πλουσίων Ρωμιών, που προτιμούσαν να μένουν εδώ, λόγω του εξαίρετου κλίματος. Πριν από το ’22 οι μεγαλύτερες βίλλες ανήκαν στις ολλανδικές οικογένειες Βαν Λένεπ, Μοκ και Ντε Όσπιε και στις ελληνικές Ρούσσου, Χάπα, Κόκκινου, Χανιώτη, Φώσκολου, Λεοντσίνη, Κυριακίδη και Μαυρουδή. Μα οι πλουσιότεροι άνθρωποι του χωριού ήταν οι Φωτιάδηδες, που πλούτισαν στην Αίγυπτο και διέθεταν αμύθητη περιουσία στη Μ. Ασία και στο εξωτερικό και υπήρξαν οι μεγάλοι ευεργέτες του τόπου.

Τέσσερις ήταν οι βασικοί μαχαλάδες (συνοικίες) του χωριού: ο Απάνου, ο Κάτου, το Τσάι κι ο Σταθμός, όπου κατέληγε η σιδηροδρομική παράκαμψη 1.600 μ. που κατασκεύασε το 1880 ο Δημήτρης Φωτιάδης, για να ενώσει το χωριό με το τρένο Σμύρνης-Αϊδινίου, δαπανώντας 6.000 χρυσές λίρες! Η κεντρική πλατεία, το Καφαλάνι, συγκέντρωνε όλη την κίνηση. Γύρω της απλωνόταν το τσαρσί (αγορά) με τα κυριότερα μαγαζιά, μαγερειά και χάνια, το δημαρχείο και το κονάκι.

Διοικητικά το Σεβντίκιοϊ ανήκε στην υποδιοίκηση της Σμύρνης και αποτελούσε έδρα δήμου στο οποίο υπάγονταν 40 χωριά (19 τούρκικα, 10 ελληνικά και 11 μικτά). Το 1921, το σύνολο των κατοίκων του Δήμου Σεβντίκιοϊ έφτανε τους 18.868, εκ των οποίων 12.503 ήταν Έλληνες και 6.323 Τούρκοι. Οι δήμαρχοι και οι σύμβουλοι στο χωριό ήταν πάντα Έλληνες.

Εκκλησιαστικά το Σεβντίκιοϊ υπαγόταν στην Μητρόπολη Σμύρνης και είχε μια λαμπρή εκκλησία του Άη-Γιάννη του Θεολόγου που πανηγύριζε στις 8 Μαΐου, πάντοτε με την παρουσία του εκάστοτε μητροπολίτη Σμύρνης.

Το Σεβντίκιοϊ είχε οργανωμένη ελληνική παιδεία ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα με σχολεία στα οποία φοιτούσαν συνολικά 750 μαθητές και δίδασκαν 15 δάσκαλοι. Υπήρχαν επίσης δύο ιδιωτικά σχολεία και μια κρατική Γεωργική Σχολή, ιδρυμένη το 1910, στην οποία εκπαιδεύονταν αγρότες από τη Δυτική Μικρασία και τα νησιά του Αιγαίου.

Η οικονομία

Οι Σεβντικιαλήδες ασχολούνταν κατά συντριπτική πλειοψηφία με τη γεωργία. Τα εύφορα χτήματα της περιοχής απέδιδαν πλουσιότατο εισόδημα στους κατοίκους και η παραγωγή ήταν άφθονη, χάρη στη φιλεργία και την ικανότητα των αγροτών. Δημητριακά, λάδι, καπνά, σταφίδα, μπρούσκο κρασί, φρούτα, λαχανικά και ελιές κουρμάδες ήταν η κύρια παραγωγή της κωμόπολης στις αρχές του 20ού αιώνα, γνωστή για την ποιότητά της στην Ιωνία και στην Ευρώπη. Στην περιοχή υπήρχαν επίσης ορυχεία μολύβδου και λιγνίτη που εφοδίαζαν τα εργοστάσια της Σμύρνης. Και η κτηνοτροφία ήταν πολύ αναπτυγμένη, με κεφάλαιο περίπου 30.000 ζώων, κυρίως αιγοπροβάτων, και καλή παραγωγή τυριών, δερμάτων και μαλλιών.

Τα έθιμα των Σεβντικιαλήδων

Τα έθιμα, τα ήθη, οι δοξασίες των Σεβντικιαλήδων δεν διέφεραν και πολύ από αυτά των Ελλήνων της ευρύτερης περιφέρειας της Σμύρνης. Πολύ χαρακτηριστικό ήταν το αντέτι (έθιμο) «στη γιορτή τση Άγιας Βαρβάρας, στσι 4 του Δεκεβριού, που ηβγαίνανε στα τρίστρατα τρία κορίτσια από τα κοντινά σπίτια του μαχαλά, βαστώντας χάσικο αλεύρι, κανέλα και μέλι, και ηψένανε στο σάτσι (πυρωμένη λαμαρίνα) μελόπιτες και τσι διαμοιράζανε σε ούλοι τσι περαστικοί, για να ξορκίσουνε, λέει, τη μελογαλούσα, τσι γλυκιές μαθές (δηλαδή την ευλογιά), που ‘ναι αρρώστια πολύ κακιά», κατά τη μαρτυρία της αγαπημένης μου γειτόνισσας Θοδώρας Χατζηβασιλείου-Κοσμά, που την είχα σα γιαγιά μου και μ’ έμαθε το Σεβντίκιοϊ από τα μικράτα μου. Μια πολύ διαδεδομένη, συλλογική συνήθως, δουλειά για τις Σεβντικαλιές το καλοκαίρι ήταν η παρασκευή του φιδέ, δηλαδή της σπιτικιάς μανέστρας.

Μετά την Καταστροφή

Μετά την Καταστροφή και την έξοδο των Ρωμιών, το Σεβντίκιοϊ κάηκε σε μεγάλο μέρος του, οι βίλλες ερειπώθηκαν, τα σπίτια του ανασκάφηκαν για την εύρεση κρυμμένων θησαυρών, οι εκκλησιές και τα σχολεία ισοπεδώθηκαν. Τ’ αμπέλια κι οι ελαιώνες αντικαταστάθηκαν αρχικά από μποστάνια ή καπνοχώραφα κι αργότερα από πολυκατοικίες. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν Μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, την Καβάλα, την Δράμα, την Κρήτη και χιλιάδες Τούρκοι εσωτερικοί μετανάστες, ενώ οι Σεβντικιαλήδες διασκορπίστηκαν στην Ελλάδα, κυρίως στην Κρήτη, στις προσφυγογειτονιές της Αθήνας, στην Πάτρα και στη Μακεδονία, ιδίως στην περιοχή Θεσσαλονίκης αλλά και στη Νέα Ερυθραία

Το σημερινό Γκαζίεμίρ (Gaziemir)

Σήμερα το Σεβντίκιοϊ ονομάζεται πλέον Γκαζίεμίρ (Gaziemir, από το όνομα του γειτονικού Καζαμιριού, όπου και το αεροδρόμιο της Σμύρνης) και είναι ένα προάστιο της ιωνικής μεγαλούπολης (180.000 κάτοικοι). Ένα ακαλαίσθητο τζαμί κοντά στο Καφαλάνι προσπαθεί να μας πείσει με το τεράστιο μέγεθός του για την «τουρκικότητα» του τόπου, τη βαρυφορτωμένη μνήμες καυτές από τον καιρό της προδομένης Ρωμιοσύνης. Τη θλίψη και τη μελαγχολία του Έλληνα τουρίστα-προσκυνητή διακόπτει συχνά η φιλόξενη αντιμετώπιση των Τούρκων και τα εγκάρδια καλωσορίσματα στα τούρκικα ή στα ελληνικά. Με χαρά θα σε πάει ο αγαθός Μουσουλμάνος στο Καφαλάνι, στο αγίασμα του Ντεντέ, στα Φράγκικα και στση Μαντάμας το σοκάκι, στο Τσαρσί, στα γεφύρια του Φωτιάδη και του Σταθάκη, στση Κρητικιάς το μπουνάρι, στο Σαρίντζι ή όπου αλλού, για να πάρεις μια γεύση από το πάλαι ποτέ σμυρναίικο λεβεντοχώρι, το ελληνικό Σεβντίκιοϊ.

Τα Σεβδίκια

Ο Εξωραϊστικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Σουλίου Μαραθώνα, πραγματοποιεί

κάθε Σεπτέμβρη, την ετήσια εκδήλωσή του με τίτλο «Σεβδίκια», τιμώντας με αυτόν τον τρόπο το χωριό καταγωγής ενός μεγάλου μέρους των Μικρασιατών προσφύγων της περιοχής μας. Η περιοχή μας, πρώτο-κατοικήθηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες, καθώς μισή χιλιάδα ανθρώπων έφτασαν το 1922 στο Μαραθώνα από τα αρχοντοχώρια της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, Σμύρνη, Καγιάσι, Σεβδίκιοϊ, Κιρκιτζές, Γέροντας, Βουρλά, Μπουτζά, Κουρκουτζά, Αϊβαλί, Αττάλεια, Χορόκιοϊ, Τσεσμέ. Ένα μεγάλο μέρος – ίσως το μεγαλύτερο – προέρχεται

από το χωριό Σεβντίκιοϊ. Το όνομα της εκδήλωσής «Τα Σεβδίκια», δόθηκε ως πρόταση πριν από λίγα χρόνια από τον εκλιπόντα συμπολίτη μας, Στέλιο Πλακίτση με σκοπό να μην ξεχάσουμε...

Σεβντίκιοϊ σημαίνει στα τούρκικα, το χωριό της αγάπης και του έρωτα - από τις λέξεις Σεβντάς + Κιοϊ

Εκεί κάτω από την εκκλησία του χωριού στο Κάτω Σούλι, την οποία οι ίδιοι οι

κάτοικοι έχτισαν, βρίσκεται ένα μικρό μαρμάρινο περιστέρι για να θυμίζει.

Από κάτω γράφει τα λόγια της Γεωργίας Γεωργαλά το γένος Κώστογλου:

«Οπως πετάνε τα πουλιά με μπόρες και λιακάδα,

Ετσι πετάξαμε κι εμείς κι ήρθαμε στη μάνα Ελλάδα»

Πηγές: Καλαμπαλή Ελευθερία, Μικρασιάτισσα από το Σεβντίκιοϊ 4 ης γενιάς, Οικονομολόγος-Χοροδιδάσκαλος | sepik.net | mikrasiatis.gr |