Γιατί είναι τόσο σημαντική η μέλισσα; | Η πολύπλευρη προσφορά της στον άνθρωπο και τον πλανήτη
Έγινε ενημέρωση: 30 Νοε 2023
Η μέλισσα είναι το σημαντικότερο έντομο στον πλανήτη μας που ανήκει στην τάξη των Υμενόπτερων. Χρησιμοποιεί την όρασή της για να προσανατολίζεται έξω από την κυψέλη ώστε να βρει γύρη, νέκταρ, πρόπολη και νερό. Για να αναγνωρίσει τα άτομα που ανήκουν στο ίδιο μελίσσι χρησιμοποιεί την όσφρησή της. Η ταχύτητα με την οποία πετάει χωρίς φορτίο κυμαίνεται από 11 έως 29 km/h.
Η μέλισσα διακρίνεται σε τρία άτομα:
Βασίλισσα
Υπάρχει μόνο μία βασίλισσα σε κάθε μελίσσι και διακρίνεται εύκολα από τις εργάτριες και τους κηφήνες επειδή είναι μεγαλόσωμη και μακρύτερη. Η βασίλισσα είναι η μόνη που ωοτοκεί. Τα γονιμοποιημένα αυγά αναπτύσσονται σε εργάτριες ή βασίλισσες ενώ τα αγονιμοποίητα αυγά σε κηφήνες (αρσενικά).
Το γονιμοποιημένο αυγό με λίγη τροφή γίνεται εργάτρια ενώ με πολύ τροφή και βασιλικό πολτό γίνεται βασίλισσα. Η βασίλισσα μπορεί να ζήσει από ένα μέχρι τέσσερα χρόνια αναλόγως πάντα με τις καιρικές συνθήκες και την τροφή.
Εργάτρια
Ζει από 35 με 40 μέρες και εκτελεί όλες τις εργασίες στην κυψέλη. Οι εργασίες της περιλαμβάνουν την προστασία της κυψέλης, τον καθαρισμό των κελιών, την κατασκευή κηρήθρων, την συλλογή γύρης και νέκταρ, την επεξεργασία του νέκταρ σε μέλι κ.ά.
Μια εργάτρια μέλισσα διανύει περίπου 800 χιλιόμετρα σε όλη της τη ζωή.
Κυφήνας
Η αρσενική μέλισσα έχει κυρίως το ρόλο της σύζευξης στο μελίσσι. Επιπλέον, παράγει θερμότητα με τους θωρακικούς μυς της και έτσι βοηθάει στην διατήρηση της θερμοκρασίας στην κυψέλη. Δεν έχει κεντρί με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προστατέψει την κυψέλη. Επίσης, δεν συλλέγει τροφή, δεν παράγει κερί και δεν ταΐζει τον γόνο.
Πως επικοινωνούν οι μέλισσες μεταξύ τους;
Φερομόνη συναγερμού
Οι εργάτριες μέλισσες παράγουν ουσίες που χρησιμοποιούνται για το συναγερμό και την άμυνα του μελισσιού. Όταν για παράδειγμα κάποια μέλισσα νοιώσει απειλή και τσιμπήσει κάποιον άνθρωπο τότε υπάρχει μεγάλη περίπτωση να τον τσιμπήσουν και άλλες στο ίδιο σημείο αφού ο σάκος του δηλητηρίου εκπέμπει φερομόνες που 'σταμπάρουν' το θύμα δείχνοντας στις υπόλοιπες μέλισσες ότι το άτομο αυτό καθιστά απειλή.
Φερομόνες βασίλισσας
Η βασίλισσα παράγει ουσίες που την καθιστούν ελκυστική στις μέλισσες και την βοηθούν να ελέγχει την κοινωνική οργάνωση του μελισσιού.
Ο χορός των μελισσών
Οι μέλισσες για να δείξουν την κατεύθυνση, την απόσταση και την ποιότητα της τροφής χορεύουν. Έχουν τρεις βασικούς χορούς:
Ο κυκλικός χορός δίνει πληροφορίες ότι η τροφή βρίσκεται σε απόσταση κάτω των 100 μέτρων.
Ο μικτός ή κουνιστός χορός δίνει πληροφορίες για την κατεύθυνση, την απόσταση και την ποιότητα της τροφής. Σε αυτή την περίπτωση η απόσταση βρίσκεται πάνω των 100 μέτρων από την φωλιά.
Ο χορός των δονήσεων ο οποίος χρησιμοποιείται για να ρυθμίσει την συλλογή της τροφής και την σμηνουργία.
Τι προϊόντα μας προσφέρει η μέλισσα;
Μέλι
Το πεπτικό σύστημα της μέλισσας είναι υπεύθυνο για την κατεργασία του νέκταρ που τελικά θα γίνει μέλι. Συγκεκριμένα όταν επιστρέψει η μέλισσα που εχει συλλέξει νέκταρ από τα άνθη στην κυψέλη τότε δίνει το περιεχόμενο του πρόλοβού της στις οικιακές μέλισσες και στη συνέχεια αυτές το συμπυκνώνουν με τα στοματικά τους μόρια μέσω της διαδικασίας της εξάτμισης του νερού και το εναποθέτουν στα κελιά. Όταν το μέλι ωριμάσει τότε σφραγίζουν τα κελιά με κερί.
Γύρη
Η γύρη παράγεται στους ανθήρες των ανθέων και έχει μεγάλη σημασία στην επικονίαση των φυτών. Συγκεκριμένα η επικονίαση είναι η μεταφορά της γύρης από τον ανθήρα ενός άνθους στο στίγμα του ίδιου ή άλλου άνθους.
Η μέλισσα είναι ένα από τα σημαντικότερα έντομα που κάνουν επικονίαση επειδή:
Είναι δραστήρια όλο τον χρόνο
Βρίσκεται σε όλο τον κόσμο
Μεταφέρει συνήθως σε κάθε της ταξίδι γύρη μόνο από ένα είδος φυτού και έτσι μεγιστοποιείται η επικονίαση
Είναι πολυτροπικός επικονιαστής
Βασιλικό πολτό
Τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, λιπίδια και βιταμίνες. Παράγεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών και καθιστά τροφή των προνυμφών και της βασίλισσας.
Πρόπολη
Παράγεται από τα τραύματα των φυτών για την προστασία τους από έντομα, βακτήρια ή μύκητες. Οι μέλισσες την συλλέγουν για να μειώσουν το άνοιγμα της εισόδου της κυψέλης ώστε να προστατεύονται από εχθρούς.
Κερί
Είναι το προϊόν που παράγουν οι νεαρές εργάτριες από τους κηρογόνους αδένες που βρίσκονται κάτω στην κοιλιά τους. Το παράγουν για να σφραγίσουν τα κελία με το γόνο και το μέλι.
Δηλητήριο
Παράγει μόνο η εργάτρια μέλισσα από τον αδένα του δηλητηρίου. Το δηλητήριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία διαφόρων παθήσεων όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδούς αρθρίτιδας και αλλεργίες.
Τι κάνει η μέλισσα τον χειμώνα;
Κατά την διάρκεια του χειμώνα οι μέλισσες χρησιμοποιούν τη θερμοκρασία του σώματός τους και καταναλώνουν μέλι για να επιβιώσουν στις χαμηλές θερμοκρασίες. Επίσης σχηματίζουν τη μελισσόσφαιρα όπου στο εσωτερικό της μπορεί να διατηρηθεί η θερμοκρασία των 20°C.
Σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι όταν οι κυψέλες είναι καλυμμένες με χιόνι δεν αφαιρούμε το χιόνι από την είσοδο διότι θα ταραχτεί η μελισσόσφαιρα και η θερμοκρασία που προσπαθούν να διατηρήσουν οι μέλισσες.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες το 84% από τα καλλιεργούμενα φυτά χρειάζονται τη μέλισσα για επικονίαση ενώ το 80% της άγριας βλάστησης οφείλεται στις μέλισσες. Συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα στο 15 - 30% της παραγωγής τροφίμων με αποτέλεσμα να παίζουν σπουδαίο ρόλο για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς.
Ας προστατεύσουμε λοιπόν την μέλισσα φυτεύοντας διάφορα μελισσοκομικά φυτά και δέντρα για να διατηρηθεί η ζωή πάνω στη Γη!!
Κασσάνδρα Κουσούλη
Γεωπόνος
Πηγές: Βιβλίο Μέλισσα και μελισσοκομική τεχνική, Πασχάλης Χρ. Χαριζάνης 2014/
Φωτογραφία εξωφύλλου: Anni Kat από Wix.gr